ယခုအခါ ြမန်မာနိုင်ငံ ဗုဒ္ဓဘာသာ၀င်များ ကိုးကွယ်ြပုလုပ်ေလ့ရိှြကေသာ “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ဆည်းကပ်မှုနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှု” အေလ့အထသည် ဟံသာ၀တီ ဆင်ြဖူများရှင် မင်းတရားြကီး၏သားေတာ် အေနာ်ရထာေစာ ဇင်းမယ်၌ ဘုရင်ခံ ြပုလုပ်စဉ်က ရရိှခဲ့ြခင်း ြဖစ်သည်ဟု သမိုင်းအမှတ်အသားရိှေြကာင်း၊ ဇင်းမယ်ဘုရင်ခံ ေနာ်ရထာေစာနှင့် သူ၏ အမှုထမ်းရာထမ်း ြမန်မာအရာရိှများ ေကျနပ်နှစ်သိမ့်ေစရန်အလို့ငှာ ဇင်းမယ် ရဟန်းေတာ်တစ်ပါးက ယင်းပူေဇာ်နည်းကို တီထွင်ခဲ့ြခင်းြဖစ်သည်ဟုလည်း သမိုင်းဆရာများက ယူဆခဲ့ြကေြကာင်း စစ်တမ်းဆရာြကီး ြမင့်ေဆွက “ဇင်းမယ် ပဏ္ဏာသစစ်တမ်း”တွင် ၁၅-၁၁-၉၁ ရက်စွဲြဖင့် ေရးသားခဲ့သည်။
ထိုအေလ့အထနှင့် ပတ်သက်၍ ဘိုးေတာ် ဗဒံုမင်းလက်ထက်ကလည်း သေြပငါးရွာစား မင်းလှသိဂင်္ါသူက ေမာင်းေထာင်သာသနာပိုင် ဆရာေတာ်ြကီးအား ေလှျာက်ထားေမးြမန်းခဲ့ဖူးရာ “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသနည်းကို ဇင်းမယ်က ရရိှလာြခင်း ြဖစ်သည်” ဟုပင် “ဗုဒ္ဓ န၀မ ပူဇာ ရဟ ၀ိနိစ္ဆယ”တွင် ေြဖြကားေတာ် မူခဲ့သည်။
ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပူေဇာ်နည်းကို အတုယူကာ ဇင်းမယ်ရဟန်းေတာ် ရှင်မုေနသဘ တီထွင်သည့် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းကို ကျင့်သံုးလိုက်နာလာြဖစ်သည့် အေြကာင်းတရားမှာကား- ဗုဒ္ဓြမတ်စွာသည် ဒီဃလဂင်္ီကြမို့တွင် ဆွမ်းခံြပီး ေတာေကျာင်း၌ သီတင်းသံုးေနခဲ့စဉ် ထိုြမို့မှ ပုဏ္ဏားသူြကွယ်တစ်ဦး၏ သားငယ်သည် သက်တမ်း ခုနှစ်ရက်သာ ကျန်ရိှေတာ့ေသာေြကာင့် ထိုသူငယ်၏ အသက်အန္တရာယ်ြဖစ်ေသာ နတ်ဘီလူး၏ ရန်စွယ်မှ ကင်းေ၀းေစရန် ြမတ်စွာဗုဒ္ဓသည် သာ၀ကရှစ်ပါး ြခံရံလျက် ပရိတ်တရားေတာ်များ ရွတ်ဖတ်ေပးေတာ်မူရာ အသက် ၁၂၀-တိုင် ေနခဲ့ရသည်ဟူေသာ ဇာတ်ေတာ်ပင်ြဖစ်ေြကာင်း၊ ထိုဇာတ်ေတာ်အရ ဘုရား ရဟန္တာကိုးပါး ပရိတ်ရွတ်ေသာ် အနာေရာဂါကင်းသည်၊ အသက်ရှည်သည်ဟူေသာ ယံုြကည်မှုြဖင့် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ြကြခင်း ြဖစ်ေြကာင်း” မန္တေလး ြမို့တည် နန်းတည် စာတမ်း”အရ သိရိှရသည်။
“ြမန်မာမင်း အုပ်ချုပ်ပံုစာတမ်း” ဒုတိယပိုင်း၌ “ပုဏ္ဏားများေဆာင်ရွက်ရေသာ မင်းနှင့်စပ်ေသာ အလုပ်၀တ္တရား ပိုင်းြခားထားပံု၊ ပုဏ္ဏားများ အခွင့်အလမ်းရပံုများအေြကာင်း”တွင် ကိုးပါးပုဏ္ဏားဆိုသည်မှာ ဘုရားကိုးဆူ ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး အြမဲပူေဇာ်ရြခင်းကို အရင်းထား၍ “ကိုပါး”ေခါ်ေြကာင်း၊ စလွယ်ေြခာက်သွယ်တင် ေခတ္တရာပုဏ္ဏားမျိုး အချို့ကို “ကိုးပါး”ခန့်ထားေလ့ရိှေြကာင်း သိရိှရသည်။
“မန္တေလး ြမို့တည် နန်းတည် စာတမ်း” အရ ြမန်မာမင်းများ ြမို့နန်းတည်ေသာ အခမ်းအနား၌မူ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရာတွင် ြဂိုဟ်ကိုးပါးနှင့် ေရာေနှာ မပူေဇာ်ဘဲ သီးသန့်ခွဲ၍ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေြကာင်း သိရိှရသည်။ နှစ်ဆယ်ရာစုနှစ်များ၌ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရာတွင် ြဂိုဟ်ကိုးပါးကိုပါ ထည့်သွင်းပူေဇာ်ခဲ့ြကသည်ကို ဦးစိန်ေဖ ေရးသား၍ ၁၉၇၃ ခုနှစ်က ဒုတိယအြကိမ် ပံုနှိပ်ထုတ်ေ၀ခဲ့ေသာ “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းစာတမ်း”တွင် အထင်အရှား ေတွ့ရသည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသနည်းမှာ ဇင်းမယ်မှ ရရိှလာခဲ့ေသာ်လည်း ယခုအခါ ဇင်းမယ်နည်းအတိုင်း အတိအကျမဟုတ်ေတာ့ဘဲ ကျီးသဲေလးထပ် ဆရာေတာ်ဘုရားြကီး ေရးသားေသာ နည်းအရလည်း ပူေဇာ်ပသေနြကေြကာင်း “ဇင်းမယ်ပဏ္ဏာသစစ်တမ်း”တွင် စစ်တမ်းရှင် ြမင့်ေဆွက ေရးသားခဲ့သည်။
ြပည်ြမို့ေန သူြကွယ်ဦးအံ့ ေလှျာက်ထားေတာင်းပန်ေသာေြကာင့် ကျီးသဲေလးထပ် ဆရာေတာ်သည် ြမန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၃၄-ခုနှစ်တွင် “သဇ္ဇန ၀ိလာသနီကျမ်း”ကို ေရးသားခဲ့ြပီး ၁၂၅၈ ခုနှစ်တွင် က၀ိမျက်မှန် ပံုနှိပ်တုိက်မှ စာအုပ်အြဖစ် ရို်က်နှိပ်ထုတ်ေ၀ခဲ့သည်။ ထို“သဇ္ဇန ၀ိလာသနီကျမ်း”၌ ဘုရားကိုးဆူကပ်နည်းကို ထည့်သွင်းေရးသား ေဖာ်ြပထားခဲ့သည်။ “တစ်ေကျာင်းတစ်ဂါထာ တစ်ရွာတစ်ပုဒ်ဆန်း”ဟူသကဲ့သုိ့ ေဒသကွဲြပား၍ လည်းေကာင်း၊ ဘုရားကိုးဆူဆရာ ကွဲြပား၍လည်းေကာင်း ပူေဇာ်ပံု ပူေဇာ်နည်း မူကွဲအသီးသီး ရိှေနေသာ်လည်း ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရြခင်းအေြကာင်းရင်း ရည်ရွယ်ချက်မှာ ေလာကီအကျိုးသက်သက် အတွက်သာ ြဖစ်ေနရာ၌မူ တူညီေနြကေပသည်။
ဘုရားအေနကဇာတင်ြခင်း၊ ရှင်ြပုြခင်း၊ ရဟန်းခံြခင်း၊ ကထိန်ခင်းြခင်း ကုသိုလ်မှုများမှာကဲ့သို့ ေလာကုတ္တရာ အကျိုးအလို့ငှာ ြကိုးစားအားထုတ်မှုမျိုး မဟုတ်ေပ။ ေဗဒင်အေဟာအေြပာ အတိတ်နိမိတ် စသည် ေလာကီ အယူအဆေြကာင့်သာ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေလ့ရိှြကသည်။
ေဗဒင်ကိန်းခန်းအရ မိတ္တုဆယ်တိုင် ယိုင်လှျင်၊ စန်းလဂ် ြပတ်လှျင်၊ ြတင်း န၀င်း သုဉ်းလှျင်၊ ဂဏ္ဍန္တြကိုက်လှျင်၊ ြဂိုဟ်စားဒသာ မေကာင်းလှျင်၊ ေကာေဇာြဂိုဟ်တို့ ဗျြကစရိယာမူြခင်းနှင့် သီဟဇာမူြခင်းြဖစ်လှျင်၊ မူလနက္ခတ်၌ ပါပြဂိုဟ်ထွင်းလှျင်၊ နာမ အက္ခရာ နက္ခတ်၌ ြဂိုဟ်စီး ြဂိုဟ်နင်း မေကာင်းလှျင် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ကာ ြဂိုဟ်စာေကျွးေလ့ ရိှြကသည်။ ထိုကဲ့သို့ ေဗဒင် ကိန်းခန်းအရ ညံ့ေနလှျင် ပူေဇာ်သကဲ့သို့ပင် နာတာရှည်ေရာဂါရလှျင်၊ ဥစ္စာစည်းစိမ်ပျက်လှျင်၊ ေကျးကျွန်ပျက်လှျင်၊ သားေြမး မေမွးလှျင်၊ သားေသများလှျင်၊ ြမို့ရွာအတွင်း ေတာေကာင်၀င်လှျင်၊ ငှက်ဆိုးထိုးလှျင်၊ မေကာင်းေသာ အတိတ်နိမိတ် အိပ်မက်များ ရလှျင်၊ စုန် နတ် ေြမဖုတ်ဘီလူး ဖမ်းစားသည်ထင်လှျင်၊ ရုပ်ြမှပ် ရုပ်ထားြပုလှျင်၊ သူတစ်ပါးက ေအာက်လမ်းနည်းြဖင့် တုိက်လှျင်၊ တရားတေပါင် မေအာင်ြမင်လှျင်လည်း ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ကာ ြဂိုဟ်စာေကျွးေလ့ ရိှြကသည်။ ဤကဲသို့ြပုမှ အန္တရာယ်ကင်းကာ စည်းစိမ်ချမ်းသာ တိုးပွားမည်၊ အသက်ရှည်ကာ အနာေရာဂါ ကင်းေ၀းမည်။ ဘုန်းကျက်သေရ တိုးတက်မည်ဟု ယံုြကည်ြကသည်။ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေနြကြခင်းသည် ေလာကီအကျိုး သက်သက်အတွက် ေမှျာ်ကိုးလျက်သာ ြပုလုပ်ေနြကေသာ အေလ့အထြဖစ်သည်ကို ထင်ရှားေပါ်လွင်စွာ ေတွ့ြမင်ရသည်။
ဗုဒ္ဓြမတ်စွာ ဒီဃလဂင်္ီကြမို့ ပုဏ္ဏားြကွယ်အိမ်တွင် ပရိတ်ရွတ်စဉ်က မည်သည့်ရဟန္တာများ ပါ၀င်သည်ကို အမည်နာမ မသိရိှရေသာ်လည်း “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ဆည်းကပ်မှုနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှု” တီထွင်ခဲ့သူများက ေဗဒင်သေဘာအရ ေန့နံစံုလင်ေအာင် စီစဉ်ခဲ့ြကသည်။ ပူေဇာ်ေသာ ရဟန္တာများကို ြဂိုဟ်ေနအရပ်အရ ေနရာချထားခဲ့ြကသည်။ နိုင်ငံေတာ် ဗုဒ္ဓသာသနာ့ မဟာဗုဒ္ဓ၀င်၌ “ဖွားေတာ်မူြခင်း စသည်တို့အတွက် သက္ကရာဇ် အမည်၊ တနဂင်္ေနွစေသာ ေန့အမည်တပ်လျက် ြပဆိုရြခင်းကား ေလာကီ ေဗဒင် ရာဇ၀င်တို့၏ မှတ်သားချက်အလိုအတိုင်းသာလှျင် ြပဆိုရြခင်းြဖစ်၏။ ပါဠိ၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာကျမ်းတို့၌ ြပဆိုချက်မရိှေချ” ဟု ဒုတိယတွဲ၊ စာမျက်နှာ ၁၇-တွင် အထင်အရှား မှတ်ချက်ြပုထားေပသည်။
ဗုဒ္ဓြမတ်စွာကို အလယ်တွင် သီတင်းသံုးေစ၍ တနဂင်္ေနွသား ရာဟုလာ အေရှ့ေြမာက်အရပ်၊ တနလင်္ာသား ေကာဏ္ဍည အေရှ့အရပ်၊ အဂင်္ါသား ေရ၀တ အေရှ့ေတာင်အရပ်၊ ဗုဒ္ဓဟူးသား သာရိပုတ္တရာ ေတာင်အရပ်၊ ရာဟုသား ဂ၀ံပတိ အေနာက်ေြမာက်အရပ်၊ ြကာသာပေတးသား အာနန္ဒာ အေနာက်အရပ်၊ ေသာြကာသား မဟာေမာဂ္ဂလာန် ေြမာက်အရပ်၊ စေနသား ဥပါလိ အေနာက်ေတာင်အရပ်တို့၌ အသီးသီး ထားရိှြကသည်။ ပူေဇာ်ေသာအခါ၌ ငှက်ေပျာဖတ်ြဖင့် ေကျာင်းေတာ်တစ်ေဆာင် ေဆာက်လုပ်ြပီး ဘုရားကိုးဆူကို သူ့ေနရာနှင့်သူ ြဂိုဟ်ေနအရပ်အရ ေနရာချထား၍ ထီးြဖူကိုးလက်၊ အြဖူေရာင်တံခွန် ြကက်လှျာကိုးခု၊ ဖေယာင်းတိုင် ကိုးတိုင်၊ အုန်းသီးကိုးလံုး၊ ငှက်ေပျာဖီး ကိုးဖီး၊ ြကံေချာင်း ကိုးေချာင်းတို့ြဖင့် ပူေဇာ်ရသည်။ သစ်သီးသံုးမျိုး၊ ပန်းသံုးမျိုး၊ ယိုသံုးမျိုး၊ မုန့်သံုးမျိုးတို့ကို ငှက်ေပျာဖက်ခွက်ြဖင့် ကိုးခွက်စီ ထည့်သွင်းရသည်။ ကွမ်းကိုးစည်း၊ လက်ဖက်ကိုးထုပ်လည်း ပါ၀င်ရသည်။ ဆွမ်းချက်ရန် ဆန်တစ်ြပည်၊ ေထာပတ် နှစ်ဆယ့်ငါးကျပ်သား၊ နွားနို့ဆယ့်ငါးကျပ်သား၊ အိုးဖံုးစံုတစ်၊ ေရအိုးတစ်၊ ဆီးသားထင်းတစ်စည်း၊ သံခေနာက်တစ်တို့ လိုအပ်သည်ဟု “မန္တေလး ြမို့တည် နန်းတည် စာတမ်း”၌ အတိအကျ စာရင်း ြပထားခဲ့သည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေသာအခါ၌ ဘုရားနှင့်တကွ သံဃာေတာ်များ၏ ပလ္လင်တွင် အင်းချြခင်း၊ တံခွန်ရွက်နှင့် ဆီမီးတုိင်တွင် အင်းချြခင်းတို့ကိုလည်း ြပုလုပ်သည်။ ပူေဇာ်ရာတွင် ဗုေဒ္ဓါ စ မဇ္ဇိုေမ ေသေဋ္ဌာ အစချီေသာ ဂါထာကိုရွတ်၍ ပူေဇာ်ရသည် ။ ဆွမ်းေကျွးဂါထာကိုလည်း ရွတ်ဖတ်ပူေဇာ်ရသည်။ အလိုရိှေသာ ဆုေတာင်းများကိုလည်း ရွတ်ဆိုရသည်။ ပူေဇာ်ြပီးေနာက် စွန့်ပစ်ေသာအခါ၌လည်း ေဗဒင်ကိန်းခန်းအရ အေြခွအရံေပါများေစသာ ပရိ၀ါရအရပ်၊ အသက်ရှည်ေစေသာ အာယုအရပ်၊ ြမို့ရွာတည်သင့်ေသာ နဂရအရပ်၊ သခင်္ျိုင်းတည်ရိှရာ ဘုမ္မိအရပ်၊ ကျီြက ဘဏ္ဍာ တိုးပွားေစေသာ ဂဟပတိ အရပ်များအနက် မိမိအလိုရိှရာ အရပ်သို့ စွန့်ပစ်ရေြကာင်း မန္တေလး တက္ကသိုလ်စာြကည့်တိုက် တိုက်ပိုင် ၂၀၁-ေပစာအရ သိရိှရသည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရန် ဆွမ်းချက်ရာ၌လည်း အမျိုးသားများသာ ဆွမ်းချက်ရြခင်း၊ ဆွမ်းချက်မည့်ေနရာကို နွားေချးေြမနီ လိမ်းကျံရြခင်း၊ ေထာင့်ေလးေထာင့်တွင် တိုင်စိုက်၍ ချည်မှျင် ခုနှစ်မှျင် ပတ်ရြခင်း၊ ဆွမ်းချက်စဉ် မည်သူမှျ မ၀င်ရေတာ့ြခင်းတို့မှာ ေရှးအစဉ်အလာများပင် ြဖစ်သည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရာတွင် ရဟန္တာများကို ြဂိုဟ်ေနအရပ်အရ ေနရာချထားပံုမှအစ ြပုမူေဆာင်ရွက် ရွတ်ဖတ်ြကသည်တို့ကို ြကည့်ြခင်းအားြဖင့် ြဗာဟ္မဏ၀ါဒ လွှမ်းမိုးေြကာင်းနှင့် အင်းအိုင် ဂါထာ မန္တရား စုန်း ဖုတ် နတ် တန္တရ၀ါဒများ ေရာေနှာေနေြကာင်း ေတွ့ရိှရသည်။ ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှုမှာကား ြဗဟ္မဏ၀ါဒစစ်စစ် အတ္တ၀ါဒြဖစ်၍ အနတ္တ၀ါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် ဧကန်သာြဖစ်ေတာ့သည်။ ဤကဲ့သို့ ေဗဒင်ကိန်းခန်း ြဗာဟ္မဏလမ်းစဉ် အေဟာ အေြပာအရ လည်းေကာင်း၊ “ခလုတ်ထိမှ အမိတ”ဟူ သကဲ့သို့ ဘ၀အခက်အခဲ ြကံုေတွ့မှလည်းေကာင်း ၊ ြဂိုဟ်ေြပ နံေြပ ယြတာေချရန်နှင့် ေဘးကင်း ရန်ကွာေစရန် ေလာကီအကျိုးသက်သက် ရည်ရွယ်ချက်ြဖင့် “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ဆည်းကပ်မှုနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှု” ြပုေနြကသည်မှာ အကျိုးမများသည့်အြပင် ေထရ၀ါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ၀င်တို့၏ အနတ္တလမ်းစဉ်နှင့်ပင် ဆန့်ကျင်ေနမှန်းမသိ ဆန့်ကျင်ေနမိြကေလြပီ ။
သုိ့ြဖစ်ရကား “မှားလှျင် အစဉ်၊ ြပင်လှျင် ခဏ” ဟူသည်နှင့်အညီ ေလာကီအကျိုးသက်သက် ရည်ရွယ်ချက်ြဖင့် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေနြကမည့်အစား ေလာကုတ္တရာ အကျိုးေမှျာ်လျက် ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ ရတနာသံုးပါးတို့အား အြမတ်တနိုး ကိုးကွယ်ဆည်းကပ် ပူေဇာ်နိုင်ြကရန် ြကံစည် အားထုတ်ြကရပါမည်။
ေထရ၀ါဒ နည်းစနစ်တကျ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ် ပူေဇာ်တတ်ရန် ေတာင်ြမို့ဆရာေတာ်ြကီး အရှင်ဇနကာ ဘိ၀ံသ၏ ထင်ရှားေကျာ်ြကားလှသည့် “ရတနာ့ဂုဏ်ရည်၊ ကိုယ်ကျင့် အဘိဓမ္မာ၊ အနာဂတ်သာသနာေရး” ကျမ်းစာသံုးအုပ်နှင့် သာသနာ့၀န်ေဆာင် ဆရာေတာ် အရှင်ကုမာရ၏ ထင်ရှားေသာကျမ်းစာ “ဗုဒ္ဓအလိုေတာ်ကျ ကျင့်သံုးေနထိုင်နည်း” နှစ်တွဲတို့ကို လက်စွဲြပုကာ ဖတ်ရှု့ေလ့လာလျက် လိုက်နာကျင့်သံုးသင့်ပါေြကာင်း ေရးသားတင်ြပလိုက်ပါသည်။
ထိုအေလ့အထနှင့် ပတ်သက်၍ ဘိုးေတာ် ဗဒံုမင်းလက်ထက်ကလည်း သေြပငါးရွာစား မင်းလှသိဂင်္ါသူက ေမာင်းေထာင်သာသနာပိုင် ဆရာေတာ်ြကီးအား ေလှျာက်ထားေမးြမန်းခဲ့ဖူးရာ “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသနည်းကို ဇင်းမယ်က ရရိှလာြခင်း ြဖစ်သည်” ဟုပင် “ဗုဒ္ဓ န၀မ ပူဇာ ရဟ ၀ိနိစ္ဆယ”တွင် ေြဖြကားေတာ် မူခဲ့သည်။
ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပူေဇာ်နည်းကို အတုယူကာ ဇင်းမယ်ရဟန်းေတာ် ရှင်မုေနသဘ တီထွင်သည့် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းကို ကျင့်သံုးလိုက်နာလာြဖစ်သည့် အေြကာင်းတရားမှာကား- ဗုဒ္ဓြမတ်စွာသည် ဒီဃလဂင်္ီကြမို့တွင် ဆွမ်းခံြပီး ေတာေကျာင်း၌ သီတင်းသံုးေနခဲ့စဉ် ထိုြမို့မှ ပုဏ္ဏားသူြကွယ်တစ်ဦး၏ သားငယ်သည် သက်တမ်း ခုနှစ်ရက်သာ ကျန်ရိှေတာ့ေသာေြကာင့် ထိုသူငယ်၏ အသက်အန္တရာယ်ြဖစ်ေသာ နတ်ဘီလူး၏ ရန်စွယ်မှ ကင်းေ၀းေစရန် ြမတ်စွာဗုဒ္ဓသည် သာ၀ကရှစ်ပါး ြခံရံလျက် ပရိတ်တရားေတာ်များ ရွတ်ဖတ်ေပးေတာ်မူရာ အသက် ၁၂၀-တိုင် ေနခဲ့ရသည်ဟူေသာ ဇာတ်ေတာ်ပင်ြဖစ်ေြကာင်း၊ ထိုဇာတ်ေတာ်အရ ဘုရား ရဟန္တာကိုးပါး ပရိတ်ရွတ်ေသာ် အနာေရာဂါကင်းသည်၊ အသက်ရှည်သည်ဟူေသာ ယံုြကည်မှုြဖင့် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ြကြခင်း ြဖစ်ေြကာင်း” မန္တေလး ြမို့တည် နန်းတည် စာတမ်း”အရ သိရိှရသည်။
“ြမန်မာမင်း အုပ်ချုပ်ပံုစာတမ်း” ဒုတိယပိုင်း၌ “ပုဏ္ဏားများေဆာင်ရွက်ရေသာ မင်းနှင့်စပ်ေသာ အလုပ်၀တ္တရား ပိုင်းြခားထားပံု၊ ပုဏ္ဏားများ အခွင့်အလမ်းရပံုများအေြကာင်း”တွင် ကိုးပါးပုဏ္ဏားဆိုသည်မှာ ဘုရားကိုးဆူ ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး အြမဲပူေဇာ်ရြခင်းကို အရင်းထား၍ “ကိုပါး”ေခါ်ေြကာင်း၊ စလွယ်ေြခာက်သွယ်တင် ေခတ္တရာပုဏ္ဏားမျိုး အချို့ကို “ကိုးပါး”ခန့်ထားေလ့ရိှေြကာင်း သိရိှရသည်။
“မန္တေလး ြမို့တည် နန်းတည် စာတမ်း” အရ ြမန်မာမင်းများ ြမို့နန်းတည်ေသာ အခမ်းအနား၌မူ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရာတွင် ြဂိုဟ်ကိုးပါးနှင့် ေရာေနှာ မပူေဇာ်ဘဲ သီးသန့်ခွဲ၍ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေြကာင်း သိရိှရသည်။ နှစ်ဆယ်ရာစုနှစ်များ၌ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရာတွင် ြဂိုဟ်ကိုးပါးကိုပါ ထည့်သွင်းပူေဇာ်ခဲ့ြကသည်ကို ဦးစိန်ေဖ ေရးသား၍ ၁၉၇၃ ခုနှစ်က ဒုတိယအြကိမ် ပံုနှိပ်ထုတ်ေ၀ခဲ့ေသာ “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းစာတမ်း”တွင် အထင်အရှား ေတွ့ရသည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်နည်းနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသနည်းမှာ ဇင်းမယ်မှ ရရိှလာခဲ့ေသာ်လည်း ယခုအခါ ဇင်းမယ်နည်းအတိုင်း အတိအကျမဟုတ်ေတာ့ဘဲ ကျီးသဲေလးထပ် ဆရာေတာ်ဘုရားြကီး ေရးသားေသာ နည်းအရလည်း ပူေဇာ်ပသေနြကေြကာင်း “ဇင်းမယ်ပဏ္ဏာသစစ်တမ်း”တွင် စစ်တမ်းရှင် ြမင့်ေဆွက ေရးသားခဲ့သည်။
ြပည်ြမို့ေန သူြကွယ်ဦးအံ့ ေလှျာက်ထားေတာင်းပန်ေသာေြကာင့် ကျီးသဲေလးထပ် ဆရာေတာ်သည် ြမန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၃၄-ခုနှစ်တွင် “သဇ္ဇန ၀ိလာသနီကျမ်း”ကို ေရးသားခဲ့ြပီး ၁၂၅၈ ခုနှစ်တွင် က၀ိမျက်မှန် ပံုနှိပ်တုိက်မှ စာအုပ်အြဖစ် ရို်က်နှိပ်ထုတ်ေ၀ခဲ့သည်။ ထို“သဇ္ဇန ၀ိလာသနီကျမ်း”၌ ဘုရားကိုးဆူကပ်နည်းကို ထည့်သွင်းေရးသား ေဖာ်ြပထားခဲ့သည်။ “တစ်ေကျာင်းတစ်ဂါထာ တစ်ရွာတစ်ပုဒ်ဆန်း”ဟူသကဲ့သုိ့ ေဒသကွဲြပား၍ လည်းေကာင်း၊ ဘုရားကိုးဆူဆရာ ကွဲြပား၍လည်းေကာင်း ပူေဇာ်ပံု ပူေဇာ်နည်း မူကွဲအသီးသီး ရိှေနေသာ်လည်း ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရြခင်းအေြကာင်းရင်း ရည်ရွယ်ချက်မှာ ေလာကီအကျိုးသက်သက် အတွက်သာ ြဖစ်ေနရာ၌မူ တူညီေနြကေပသည်။
ဘုရားအေနကဇာတင်ြခင်း၊ ရှင်ြပုြခင်း၊ ရဟန်းခံြခင်း၊ ကထိန်ခင်းြခင်း ကုသိုလ်မှုများမှာကဲ့သို့ ေလာကုတ္တရာ အကျိုးအလို့ငှာ ြကိုးစားအားထုတ်မှုမျိုး မဟုတ်ေပ။ ေဗဒင်အေဟာအေြပာ အတိတ်နိမိတ် စသည် ေလာကီ အယူအဆေြကာင့်သာ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေလ့ရိှြကသည်။
ေဗဒင်ကိန်းခန်းအရ မိတ္တုဆယ်တိုင် ယိုင်လှျင်၊ စန်းလဂ် ြပတ်လှျင်၊ ြတင်း န၀င်း သုဉ်းလှျင်၊ ဂဏ္ဍန္တြကိုက်လှျင်၊ ြဂိုဟ်စားဒသာ မေကာင်းလှျင်၊ ေကာေဇာြဂိုဟ်တို့ ဗျြကစရိယာမူြခင်းနှင့် သီဟဇာမူြခင်းြဖစ်လှျင်၊ မူလနက္ခတ်၌ ပါပြဂိုဟ်ထွင်းလှျင်၊ နာမ အက္ခရာ နက္ခတ်၌ ြဂိုဟ်စီး ြဂိုဟ်နင်း မေကာင်းလှျင် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ကာ ြဂိုဟ်စာေကျွးေလ့ ရိှြကသည်။ ထိုကဲ့သို့ ေဗဒင် ကိန်းခန်းအရ ညံ့ေနလှျင် ပူေဇာ်သကဲ့သို့ပင် နာတာရှည်ေရာဂါရလှျင်၊ ဥစ္စာစည်းစိမ်ပျက်လှျင်၊ ေကျးကျွန်ပျက်လှျင်၊ သားေြမး မေမွးလှျင်၊ သားေသများလှျင်၊ ြမို့ရွာအတွင်း ေတာေကာင်၀င်လှျင်၊ ငှက်ဆိုးထိုးလှျင်၊ မေကာင်းေသာ အတိတ်နိမိတ် အိပ်မက်များ ရလှျင်၊ စုန် နတ် ေြမဖုတ်ဘီလူး ဖမ်းစားသည်ထင်လှျင်၊ ရုပ်ြမှပ် ရုပ်ထားြပုလှျင်၊ သူတစ်ပါးက ေအာက်လမ်းနည်းြဖင့် တုိက်လှျင်၊ တရားတေပါင် မေအာင်ြမင်လှျင်လည်း ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ကာ ြဂိုဟ်စာေကျွးေလ့ ရိှြကသည်။ ဤကဲသို့ြပုမှ အန္တရာယ်ကင်းကာ စည်းစိမ်ချမ်းသာ တိုးပွားမည်၊ အသက်ရှည်ကာ အနာေရာဂါ ကင်းေ၀းမည်။ ဘုန်းကျက်သေရ တိုးတက်မည်ဟု ယံုြကည်ြကသည်။ ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေနြကြခင်းသည် ေလာကီအကျိုး သက်သက်အတွက် ေမှျာ်ကိုးလျက်သာ ြပုလုပ်ေနြကေသာ အေလ့အထြဖစ်သည်ကို ထင်ရှားေပါ်လွင်စွာ ေတွ့ြမင်ရသည်။
ဗုဒ္ဓြမတ်စွာ ဒီဃလဂင်္ီကြမို့ ပုဏ္ဏားြကွယ်အိမ်တွင် ပရိတ်ရွတ်စဉ်က မည်သည့်ရဟန္တာများ ပါ၀င်သည်ကို အမည်နာမ မသိရိှရေသာ်လည်း “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ဆည်းကပ်မှုနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှု” တီထွင်ခဲ့သူများက ေဗဒင်သေဘာအရ ေန့နံစံုလင်ေအာင် စီစဉ်ခဲ့ြကသည်။ ပူေဇာ်ေသာ ရဟန္တာများကို ြဂိုဟ်ေနအရပ်အရ ေနရာချထားခဲ့ြကသည်။ နိုင်ငံေတာ် ဗုဒ္ဓသာသနာ့ မဟာဗုဒ္ဓ၀င်၌ “ဖွားေတာ်မူြခင်း စသည်တို့အတွက် သက္ကရာဇ် အမည်၊ တနဂင်္ေနွစေသာ ေန့အမည်တပ်လျက် ြပဆိုရြခင်းကား ေလာကီ ေဗဒင် ရာဇ၀င်တို့၏ မှတ်သားချက်အလိုအတိုင်းသာလှျင် ြပဆိုရြခင်းြဖစ်၏။ ပါဠိ၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာကျမ်းတို့၌ ြပဆိုချက်မရိှေချ” ဟု ဒုတိယတွဲ၊ စာမျက်နှာ ၁၇-တွင် အထင်အရှား မှတ်ချက်ြပုထားေပသည်။
ဗုဒ္ဓြမတ်စွာကို အလယ်တွင် သီတင်းသံုးေစ၍ တနဂင်္ေနွသား ရာဟုလာ အေရှ့ေြမာက်အရပ်၊ တနလင်္ာသား ေကာဏ္ဍည အေရှ့အရပ်၊ အဂင်္ါသား ေရ၀တ အေရှ့ေတာင်အရပ်၊ ဗုဒ္ဓဟူးသား သာရိပုတ္တရာ ေတာင်အရပ်၊ ရာဟုသား ဂ၀ံပတိ အေနာက်ေြမာက်အရပ်၊ ြကာသာပေတးသား အာနန္ဒာ အေနာက်အရပ်၊ ေသာြကာသား မဟာေမာဂ္ဂလာန် ေြမာက်အရပ်၊ စေနသား ဥပါလိ အေနာက်ေတာင်အရပ်တို့၌ အသီးသီး ထားရိှြကသည်။ ပူေဇာ်ေသာအခါ၌ ငှက်ေပျာဖတ်ြဖင့် ေကျာင်းေတာ်တစ်ေဆာင် ေဆာက်လုပ်ြပီး ဘုရားကိုးဆူကို သူ့ေနရာနှင့်သူ ြဂိုဟ်ေနအရပ်အရ ေနရာချထား၍ ထီးြဖူကိုးလက်၊ အြဖူေရာင်တံခွန် ြကက်လှျာကိုးခု၊ ဖေယာင်းတိုင် ကိုးတိုင်၊ အုန်းသီးကိုးလံုး၊ ငှက်ေပျာဖီး ကိုးဖီး၊ ြကံေချာင်း ကိုးေချာင်းတို့ြဖင့် ပူေဇာ်ရသည်။ သစ်သီးသံုးမျိုး၊ ပန်းသံုးမျိုး၊ ယိုသံုးမျိုး၊ မုန့်သံုးမျိုးတို့ကို ငှက်ေပျာဖက်ခွက်ြဖင့် ကိုးခွက်စီ ထည့်သွင်းရသည်။ ကွမ်းကိုးစည်း၊ လက်ဖက်ကိုးထုပ်လည်း ပါ၀င်ရသည်။ ဆွမ်းချက်ရန် ဆန်တစ်ြပည်၊ ေထာပတ် နှစ်ဆယ့်ငါးကျပ်သား၊ နွားနို့ဆယ့်ငါးကျပ်သား၊ အိုးဖံုးစံုတစ်၊ ေရအိုးတစ်၊ ဆီးသားထင်းတစ်စည်း၊ သံခေနာက်တစ်တို့ လိုအပ်သည်ဟု “မန္တေလး ြမို့တည် နန်းတည် စာတမ်း”၌ အတိအကျ စာရင်း ြပထားခဲ့သည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေသာအခါ၌ ဘုရားနှင့်တကွ သံဃာေတာ်များ၏ ပလ္လင်တွင် အင်းချြခင်း၊ တံခွန်ရွက်နှင့် ဆီမီးတုိင်တွင် အင်းချြခင်းတို့ကိုလည်း ြပုလုပ်သည်။ ပူေဇာ်ရာတွင် ဗုေဒ္ဓါ စ မဇ္ဇိုေမ ေသေဋ္ဌာ အစချီေသာ ဂါထာကိုရွတ်၍ ပူေဇာ်ရသည် ။ ဆွမ်းေကျွးဂါထာကိုလည်း ရွတ်ဖတ်ပူေဇာ်ရသည်။ အလိုရိှေသာ ဆုေတာင်းများကိုလည်း ရွတ်ဆိုရသည်။ ပူေဇာ်ြပီးေနာက် စွန့်ပစ်ေသာအခါ၌လည်း ေဗဒင်ကိန်းခန်းအရ အေြခွအရံေပါများေစသာ ပရိ၀ါရအရပ်၊ အသက်ရှည်ေစေသာ အာယုအရပ်၊ ြမို့ရွာတည်သင့်ေသာ နဂရအရပ်၊ သခင်္ျိုင်းတည်ရိှရာ ဘုမ္မိအရပ်၊ ကျီြက ဘဏ္ဍာ တိုးပွားေစေသာ ဂဟပတိ အရပ်များအနက် မိမိအလိုရိှရာ အရပ်သို့ စွန့်ပစ်ရေြကာင်း မန္တေလး တက္ကသိုလ်စာြကည့်တိုက် တိုက်ပိုင် ၂၀၁-ေပစာအရ သိရိှရသည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရန် ဆွမ်းချက်ရာ၌လည်း အမျိုးသားများသာ ဆွမ်းချက်ရြခင်း၊ ဆွမ်းချက်မည့်ေနရာကို နွားေချးေြမနီ လိမ်းကျံရြခင်း၊ ေထာင့်ေလးေထာင့်တွင် တိုင်စိုက်၍ ချည်မှျင် ခုနှစ်မှျင် ပတ်ရြခင်း၊ ဆွမ်းချက်စဉ် မည်သူမှျ မ၀င်ရေတာ့ြခင်းတို့မှာ ေရှးအစဉ်အလာများပင် ြဖစ်သည်။
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ရာတွင် ရဟန္တာများကို ြဂိုဟ်ေနအရပ်အရ ေနရာချထားပံုမှအစ ြပုမူေဆာင်ရွက် ရွတ်ဖတ်ြကသည်တို့ကို ြကည့်ြခင်းအားြဖင့် ြဗာဟ္မဏ၀ါဒ လွှမ်းမိုးေြကာင်းနှင့် အင်းအိုင် ဂါထာ မန္တရား စုန်း ဖုတ် နတ် တန္တရ၀ါဒများ ေရာေနှာေနေြကာင်း ေတွ့ရိှရသည်။ ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှုမှာကား ြဗဟ္မဏ၀ါဒစစ်စစ် အတ္တ၀ါဒြဖစ်၍ အနတ္တ၀ါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် ဧကန်သာြဖစ်ေတာ့သည်။ ဤကဲ့သို့ ေဗဒင်ကိန်းခန်း ြဗာဟ္မဏလမ်းစဉ် အေဟာ အေြပာအရ လည်းေကာင်း၊ “ခလုတ်ထိမှ အမိတ”ဟူ သကဲ့သို့ ဘ၀အခက်အခဲ ြကံုေတွ့မှလည်းေကာင်း ၊ ြဂိုဟ်ေြပ နံေြပ ယြတာေချရန်နှင့် ေဘးကင်း ရန်ကွာေစရန် ေလာကီအကျိုးသက်သက် ရည်ရွယ်ချက်ြဖင့် “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ဆည်းကပ်မှုနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှု” ြပုေနြကသည်မှာ အကျိုးမများသည့်အြပင် ေထရ၀ါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ၀င်တို့၏ အနတ္တလမ်းစဉ်နှင့်ပင် ဆန့်ကျင်ေနမှန်းမသိ ဆန့်ကျင်ေနမိြကေလြပီ ။
သုိ့ြဖစ်ရကား “မှားလှျင် အစဉ်၊ ြပင်လှျင် ခဏ” ဟူသည်နှင့်အညီ ေလာကီအကျိုးသက်သက် ရည်ရွယ်ချက်ြဖင့် ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ေနြကမည့်အစား ေလာကုတ္တရာ အကျိုးေမှျာ်လျက် ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ ရတနာသံုးပါးတို့အား အြမတ်တနိုး ကိုးကွယ်ဆည်းကပ် ပူေဇာ်နိုင်ြကရန် ြကံစည် အားထုတ်ြကရပါမည်။
ေထရ၀ါဒ နည်းစနစ်တကျ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ် ပူေဇာ်တတ်ရန် ေတာင်ြမို့ဆရာေတာ်ြကီး အရှင်ဇနကာ ဘိ၀ံသ၏ ထင်ရှားေကျာ်ြကားလှသည့် “ရတနာ့ဂုဏ်ရည်၊ ကိုယ်ကျင့် အဘိဓမ္မာ၊ အနာဂတ်သာသနာေရး” ကျမ်းစာသံုးအုပ်နှင့် သာသနာ့၀န်ေဆာင် ဆရာေတာ် အရှင်ကုမာရ၏ ထင်ရှားေသာကျမ်းစာ “ဗုဒ္ဓအလိုေတာ်ကျ ကျင့်သံုးေနထိုင်နည်း” နှစ်တွဲတို့ကို လက်စွဲြပုကာ ဖတ်ရှု့ေလ့လာလျက် လိုက်နာကျင့်သံုးသင့်ပါေြကာင်း ေရးသားတင်ြပလိုက်ပါသည်။
လင်းဦး (စိတ်ပညာ)
http://linoo-ayar.blogspot.com/2008/04/blog-post.html?showComment=1209173371928#c7711584688808804007'> April 25, 2008 at 6:29 PM
ဟား...ဟား... “ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ဆည်းကပ်မှုနှင့် ြဂိုဟ်ြကီးကိုးလံုး ပသမှု” ကေတာ့ ြကားသာြကားဖူးတာ
မြကံုဖူးလို့ မသိဖူးဗျ။ အခုလို ဖတ်ရေတာ့ ဗဟုသုတ ေတာ့ရသား။
http://linoo-ayar.blogspot.com/2008/04/blog-post.html?showComment=1209258636700#c2494312818899959882'> April 26, 2008 at 6:10 PM
ဘုရားကိုးဆူ ပူေဇာ်ြကတာကိုခဏခဏြမင်ဖူး
ပါရဲ့။ဘာေြကာင့်လဲလို့ေတာ့မသိပါဘူးအကိုေရ။
ခုမှပဲသိေတာ့တယ်။တကယ့်ကိုသိသင့်၊သိထိုက်
တဲ့အေြကာင်းအရာေလးပဲ။ဖတ်ခွင့်ရလိုက်တာကို
အထူးေကျးဇူးတင်ပါတယ်ေနာ်။