ေလ့လာဆန်းစစ်မှုအသစ်များသည် ကျွန်ေတာ််တို့အတွက် ေြကာက်စရာအေကာင်းဆံုးေသာ ေရာဂါြဖစ်ေပါ်ေစသည့် ရှုပ်ေထွးသည့် အြပန်အလှန်ဆက်နွယ်ြဖစ်ေပါ်မှုများကို ေလ့လာလျက်ရိှသည်။
အဆီများသည့် အစားအစာများ၊အ၀လွန်ြခင်း၊ ေလ့ကျင့်ခန်းမြပုလုပ်ြခင်းတို့သည် နှလံုးေရာဂါ၊ ဆီးချိုေရာဂါ ဒုတိယအမျိုးအစားတို့ကို ြဖစ်ေစနိုင်သည့် အေြခအေနပိုမိုြဖစ်ေပါ်ေစေြကာင်း ကျွန်ေတာ်တို့ သိရိှခဲ့သည်မှာ ြကာပါြပီ။ ယခုထပ်မံ သိရိှလာြကရသည်မှာ အထက်ေဖါ်ြပပါ အချက်များသည်ပင်လှျင် ကင်ဆာြဖစ်ေပါ်ေစရာတွင်လည်း အဓိက အေြကာင်းအရာများ ြဖစ်ေနေြကာင်း ပင် ြဖစ်သည်။ ၎င်းမှာ သတင်းဆိုးြကီးပင်ြဖစ်သည်။ သုိ့ရာတွင် သတင်းေကာင်းမှာ ကျွန်ေတာ်တို့၏ ေနထိုင်မှုပံုစံအတွက် ကျွန်ေတာ်တို့ကိုယ်တိုင် လုပ်ေပးနိုင်သည့် အရာများ ရိှေနေသးြခင်းပင် ြဖစ်သည်။ ကျွန်ေတာ်တို့အေနြဖင့် မ၀ေအာင် ထိန်းနိုင်လှျင် (ပို၍ပိန်ေအာင်လုပ်နိုင်လှျင်)၊ ေလ့ကျင့်ခန်းမှန်မှန် ြပုလုပ်လှျင်၊ အဆီများသည့် red meat (အမဲသား၊ သိုးသားတို့ကဲ့သို့ေသာ ချက်ြပီးလှျင် အေရာင်အညိုရင့်ရိှေသာ အသားများ) များေရှာင်ြကဉ််ြပီး ြကက်၊ဘဲသားများ၊ ငါးနှင့် ပရိုတင်းပါ၀င်မှုများသည့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များကိုလည်းေကာင်း၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ ပါ၀င်သည့် အစားအစာများကို များစွာစားသံုးြခင်းနှင့် ေဆးလိပ်ေသာက်ြခင်းမှ ေရှာင်ြကဉ်လှျင် ကျွန်ေတာ်တို့ အေနြဖင့် ကင်ဆာ အမျိုးအစားအားလံုး ြဖစ်နိုင်ေြခအား ၇၀%အထိ အကာအကွယ် ေပးနိုင်မည် ြဖစ်သည်။
ကင်ဆာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ေနထုိင်စားေသာက်မှုပံုစံ အေရးြကီးပံု၏ အဓိကသက်ေသ အေထာက်အထားတစ်ခုမှာ အဓိက ကင်ဆာအမိျုးအစားများသည် ကမ္ဘာတစ်၀ှမ်း ေနရာအလိုက် ြဖစ်ပွားမှုနှုန်း မတူညီဘဲ တိုးတက်ြဖစ်လာေနြခင်းပင် ြဖစ်သည်။ အေမရိကန်နိုင်ငံတွင် ြဖစ်ပွားမှု အလွန်များေနသည့် ကင်ဆာအမျိုးအစားများြဖစ်ေသာ အူမ ကင်ဆာ၊ ပေရာ့စတိတ်ကင်ဆာ (သုတ်ရည်လွှတ်် ေပးသည့် အကျိတ်ြဖစ်သည်) နှင့် ရင်သားကင်ဆာတို့သည် ကမ္ဘာ့အြခားေနရာများတွင် အေမရိကန်တွင်ြဖစ်ပွားမှုနှုန်း၏ ၁/၁၀ ပံုမှ ၁/၂၀ အတွင်းသာ ရှိသည်ကို ေတွ့ရသည်။ အလားတူ အံ့ဩဖွယ်ေကာင်းသည်မှာ အြခားနိုင်ငံများမှ အေမရိကသို့ ေြပာင်းေရွှ့ လာေရာက်ေနထုိင်ြကသည့်အခါ မျိုးဆက်တစ်ခုအတွင်း၌ပင် ၎င်းတို့ မိသားစု၀င်များ၏ ကင်ဆာ ြဖစ်ပွားမှုနှုန်းများသည် အေမရိကတွင် အစဉ်တစိုက်ေနထုိင်ခဲ့ြကသည့် မိသားစုများ၏နှုန်းသို့ တိုးတက်ြဖစ်ပွားလာြခင်းပင် ြဖစ်သည်။ အြခားနိုင်ငံမှသူများသည် အေမရိကားသို့ ေြပာင်းေရွှ့ လာေရာက်ေနထိုင်ြခင်းမြပုဘဲ ၎င်းတို့နိုင်ငံတွင် ဆက်လက်ေနထိုင်ေစကာမူ အေမရိကနိုင်ငံ၏ လူေနမှုပံုစံကို ေြပာင်းလဲေနထိုင်မှု ြပုလာပါကလဲ ၊ ၎င်းတို့ ကင်ဆာြဖစ်ပွားမှုနှုန်း တိုးတက်လာြခင်း ြဖစ်သည်။ ဥပမာ- ဂျပန်လူမျိုးများသည် အေနာက်တိုင်း လူေနမှုပံုစံများကို ေြပာင်းလဲလာြကသည့် အေလျာက်၊ ၎င်းတို့ အူမ၊ ရင်သားနှင့် ပေရာ့စတိတ်ကင်စာြဖစ်ပွားမှုနှုန်းသည် တဟုန်ထိုး တိုးတက် လာခဲ့သည်ကို ေတွ့ရိှရပါသည်။
ကျွန်ေတာ်တို့၏ ေနထုိင်မှုပံုစံများထဲမှာ မည်သည့်အချက်များသည် ကင်ဆာအမျိုးအစား များစွာတို့၏ ြဖစ်ပွားမှုနှုန်းကို တိုးတက်လာေစပါသနည်း။ အဓိက တရားခံမှာ အေနာက်တိုင်းပံုစံ စားေသာက်ြခင်း၊ အ၀လွန်ြခင်းနှင့် လှုပ်ရှားမှုနည်းြခင်းတို့ ြဖစ်ပံုရိှသည်။ ကျွန်ေတာ်တို့သည် ေဆးရွက်ြကီးနှင့် ကင်ဆာ၏ အေရးပါမှုကို သိရိှခဲ့သည်မှာ နှစ်ေပါင်း (၅၀)ေကျာ်ခဲ့ြပီြဖစ်ေသာ်လည်း အစားအေသာက်၊ ေကာင်းမွန်သည့် ကုိယ်အေလးချိန်နှင့် ကျန်းမာေရးေလ့ကျင့်ခန်း ြပုလုပ်ြခင်းတို့သည် ကင်ဆာ ြဖစ်ေစြခင်းမှ ကာကွယ်ေပးနိုင်ေြကာင်းကို ယခုမှ စတင် သိရိှလာေနြခင်း ြဖစ်သည်။
စားေသာက်ပံုအေနြဖင့် ကင်ဆာြဖစ်နိုင်မှုအေပါ် ြကီးမားစွာ အကျိုး သက်ေရာက်မှုရိှနိုင်သည့်အေြကာင်း သိသာထင်ရှားေသာ ဥပမာအား ြပီးခဲ့သည့် ေနွရာသီတွင် အေမရိကန်ေဆး၀ါးနှင့် ကျန်းမာေရးအဖွဲ့ဂျာနယ် (Journal of American Medical Association) တွင် ေဖာ်ြပထားသည့် အစီရင်ခံစာတွင် ေတွ့ရိှရပါသည်။
ဆရာ၀န်များမှ အူမြကီးကင်စာရိှသူများအား ခွဲစိတ်မှုြပုလုပ်ြပီး ကင်ဆာအား ဖယ်ရှားြပီးေနာက် ၎င်းတို့၏ စားေသာက်မှုပံုစံအား ေလ့လာခဲ့ြကရာ (၅)နှစ်အတွင်း အေနာက်နိုင်ငံ၏ စားေသာက်မှုပံုစံ ရိှသူများမှာ ကင်ဆာြပန်ြဖစ်နိုင်သည့်အေြခအေနသည် အစားအေသာက်အား ချင့်ချိန်ြပီး အသီးအနှံနှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက် များများစားသံုးြပီး red meat အနည်းငယ်သာ စားသံုးသူများထက် (၃)ဆပိုများ သည်ကို ေတွ့ရိှခဲ့ရသည်။ ၎င်း လူနာများအေပါ် အစားအေသာက်မှ မည်ကဲ့သို့အကျိုးသက်ေရာက်မှု ရိှေနသနည်း။ ခွဲစိတ််မှုအေနြဖင့် အူမြကီးကင်ဆာဆဲလ်အားလံုးကို ဖယ်ရှားနိုင်ြခင်းမရိှသည်မှာ ထင်ရှားပါသည်။ အဘယ်ေြကာင့်ဆိုေသာ် ခွဲစိတ််မှုမြပုခင်၌ပင် ကင်ဆာြဖစ်ေနသည့် ဆဲလ်များးမှာ အဓိက Tumor (တျူမာ) ဆီမှတဆင့် ြပန့်နှံ့သွားြပီြဖစ်သည်။ အေနာက်နိုင်ငံ၏ စားေသာက်ပံုများမှာ ကျန်ရစ်သည့် ကင်ဆာဆဲလ်များအား တိုးပွားလာရန် တနည်းနည်းြဖင့် လံှု့ေဆာ်ေပးခဲ့ြခင်း ြဖစ်သည်။
အ၀လွန်ြခင်းသည်လည်း ေဆးရွက်ြကီးြပီးလှျင် အေနာက်နိုင်ငံများတွင် ကင်ဆာြဖစ်ေစသည့် ဒုတိယအေရးြကီးသည့် အချက်ြဖစ်သည်။ သင့်တင့်သည့် ကိုယ်အေလ့ချိန်ထားရိှြခင်းသည် ကင်ဆာြဖစ်ေစြခင်းမှ ကာကွယ်ေပးနိုင်ေြကာင်း အေထာက်အထားေတွ့ရိ်ှထားြပီး ြဖစ်သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် အေမရိကန် ကင်ဆာအဖွဲ့အစည်း (American Cancer Society)မှ ြပုလုပ်ခဲ့သည့် သုေသသနြပုမှုတစ်ခုတွင် ကျစ်လျစ်ပိန်ပါးေသာသူနှင့် နိှုင်းယှဉ်လှျင် ၀လွန်းေသာသူများအေနြဖင့် အမျိုးသားများတွင် ကင်ဆာ(၁၀)မျိုးြဖင့် လည်းေကာင်း၊ အမျိုးသမီးများတွင် ကင်ဆာ (၁၂)မျိုးြဖင့် လည်းေကာင်း ေသဆံုးနိုင်မှုအေြခအေန သိသိသာသာ တိုးတက်လာေြကာင်း ေတွ့ရိှခဲ့ရသည်။ အဓိကအားြဖင့် အမျိုးသားများတွင် ေကျာက်ကပ်ကင်ဆာာ (၉ဆအထိတိုးလာ) နှင့် အမျိုးသမီးများတွင် မျိုးဥအိမ်ကင်ဆာ (၆ ဆထက် ပို၍) တို့ြဖစ်သည်။
အချို့ကင်ဆာအမျိုးအစားများမှ ကာကွယ်ရာတွင် ေလ့ကျင့်ခန်းြပုလုပ်ြခင်းသည်လည်း ထိေရာက်မှုရိှသည်ကို ေတွ့ရိှခဲ့ရသည်။ ဥပမာအားြဖင့်ဆိုေသာ် သူနာြပုများ၏ ကျန်းမာေရးေလ့လာမှု အရ (Nurse’s Health Study) မှ တစ်ေန့လှျင် တစ်နာရီအနည်းဆံုး ေလ့ကျင့်ခန်း အသင့်အတင့် ြပုလုပ်သူအမျိုးသမီးများအေနြဖင့် ေလ့ကျင့်ခန်း ေလှျာ့၍ြပုလုပ်သည့် အမျိုးသမီးများထက် အူမြကီးကင်စာ ြဖစ်ပွားနိုင်မှုနှုန်း ၃၀% ပိုနည်းသည်ကို ေတွ့ရိှခဲ့သည်။ ေလ့ကျင့်ခန်းြပုလုပ်ြခင်းသည် ရင်သားကင်စာြဖစ်ပွားမှုမှလည်း အကာအကွယ်ေပးနိုင်သည်ကို ေတွ့ရိှခဲ့ရသည်။
ေနထိုင်မှုပံုစံသည် ကင်ဆာြဖစ်ပွားနိုင်သည့်ဆဲလ်နှင့် ကင်ဆာြဖစ်ေနသည့်ဆဲလ်များကိုပါ အကျိုးတက်ေရာက်မှုရိှေစေသာ ြကီးထွားမှုကို အားေပးသည့်အချက်ြပမှုများကို ထုတ်လုပ်ေပးြခင်းြဖင့် လူတစ်ဦးတွင် ကင်ဆာြဖစ်ေပါ်ေစနိုင်မှုကို ပိုမို်ေစသည်။ အဆိုပါ ဆဲလ်များအား ကင်ဆာ ြဖစ်ေပါ်ေစနိုင်ေအာင် ဦးစွာြပုလုပ်ေပးသည့်အရာမှာ ၎င်းတို့၏ မျိုးဗီဇ(genes)များ ေြပာင်းလဲ လာြခင်းပင် ြဖစ်သည်။
တျူမာအားလံုးသည် ခွဲထွက်သွားသည့် (renegade) ဆဲလ်မှ စတင်ြခင်းြဖစ်သည်။ အစကနဦးတွင် အဆိုပါဆဲလ်သည် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရိှ ၃၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ (သန်းေပါင်း သန်း၃၀) ပတ်၀န်းကျင်ရိှ ဆဲလ်များထဲမှ တစ်ခုပင်ြဖစ်ြပီး ၎င်း၏ပတ်၀န်းကျင်တွင်ရိှသည့် အြခားဆဲလ်များနှင့် ကွာြခားမှု မရိှပါ။ ၎င်းအြပင် အဆိုပါဆဲလ်သည် ၎င်းပါ၀င်သည့် ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းမှ ခွဲထွက်ခိုင်းမှသာလှျင် ဆဲလ်ကွဲမှုြပုပါသည်။ ထိုကဲ့သို့ ြဖစ်သွားလှျင် အဆိုပါဆဲလ်၏ ပတ်၀န်းကျင်ရိှ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းမှ လိုအပ်သည့်ဆဲလ်ပမာဏရိှေစကာမူ ခွဲထွက်သွားသည့် ဆဲလ်သည် မထိန်းနိုင် မသိမ်းနိုင် ပွားများလာေလေတာ့သည်။
ကင်ဆာဆိုသည်မှာ ချွတ်ယွင်းေနသည့် မျိုးဗီဇများနှင့် ဆိုင်သည့်ေရာဂါြဖစ်သည်။ ကင်ဆာေရာဂါသည်များအနက် ၁၀%မှာ ကင်ဆာြဖစ်ေစနိုင်သည့် မျိုးဗီဇများကို ဆက်ခံထားသည့် သူများတွင် ြဖစ်ေပါ်ြခင်းြဖစ်သည်။ အချို့တွင် ထိုမျိုးဗီဇများ၏ လွှမ်းမိုးမှုမှာ ြကီးမားလွန်းသည့်အတွက် ကင်ဆာြဖစ်နိုင်ေြခမှာ အလွန်ပင် ြမင့်မားသည်။ သို့ရာတွင် လူအများစုမှ အြပစ်အနာအဆာကင်းစွာ ဖွံ့ြဖိုးြကီးထွားမှုကုိ ြဖစ်ေစသည့် ေကာင်းမွန်သည့် မျိုးှဗီဇများနှင့် ေမွးဖွားလာြကြခင်း ြဖစ်သည်။ အမှန်မှာ ကျွန်ေတာ်တို့၏ မျိုးှဗီဇများ (genes)များမှာ နှစ်သန်းေပါင်း ၆၀၀ေကျာ်အချိန်ယူြပီး အေကာင်းဆံုးအဆင့်သို့ ေရာက်ရိှလာြခင်းြဖစ်သည်။ ထို့ေြကာင့်လည်း ၎င်းတို့သည် ေကာင်းမွန်စွာ လုပ်ငန်းေဆာင်ရွက်နိုင်ရမည် ြဖစ်သည်။
ကျွန်ေတာ်တို့ ဘ၀တစ်သက်တာတစ်ေလှျာက်တွင် ခန္ဓာကိုယ်တစ်၀ှမ်းမှဆဲလ်များသည် ထိခိုက်ပျက်စီးမှုများ ြဖစ်ေပါ်ရသည်။ ၎င်း ပံုမှန်မဟုတ်သည့် (mutant cell) ဆဲလ်များသည်ပင်လှျင် ကင်ဆာ အများစုကို ြဖစ်ေစြခင်းြဖစ်သည်။ ဆဲလ်တိုင်းတွင် ြကီးထွားမှုကို ြဖစ်ေစသည့် “ပရိုတို-အွန်ကိုဂျင်း (proto-oncogenes)” များ ပါ၀င်သည့်အြပင် ြကီးထွားမှုကို ရပ်တန့်ေစသည့် “တျူမာ တားဆီးသူ (tumor suppressor) ဂျင်းများ ပါ၀င်သည်။ ပရိုတို-အွန်ကိုဂျင်းအား အကျိုးတက်ေရာက်မှုရိှသည့် mutation များသည် ြကီးထွားမှုကို လံှု့ေဆာ်ေပးသည့် ေမာ်လီကျူးက အချက်ြပမှုများကို ဆက်တိုက်ထုတ်လွှင့်ေပးေစသည်၊၊ ထိုအခါ ဆဲလ်အားအဆက်မြပတ်တိုးပွားြခင်း ြဖစ်ေပါ် ေစသည်။ ထို့အတူTumor suppressors gene အား အကျိုးတက်ေရာက်မှုြဖစ်ေပါ်ပါက ထိုသို့ြကီးထွားမှုကို ရပ်တန့်ေစသည့် ေမာ်လီကျူးက အချက်ြပမှုများကို တားဆီး လိုက်သည်။ လူနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ကင်ဆာအေတာ်များများတွင် mutation ပံုစံအမျိုးမျိုးြဖစ်ေပါ်ေလ့ရိှသည်။
၎င်းတို့အနက် အချို့မှာ oncogenes များအား အလုပ်လုပ်ေစြပီး ၊ အချို့မှာ tumor suppressor gene များကို တားဆီး ေပးသည်။ တနည်းအားြဖင့်ဆိုလှျင် ကင်ဆာဆဲလ်များမှာ ညှပ်ေနသည့် လီဗာ သို့မဟုတ် ချို့ယွင်းေနေသာ ဘရိတ်များရိှေနြခင်းပင် ြဖစ်သည်။ ဘ၀သက်တမ်း တစ်ေလှျာက်တွင် ကျွန်ေတာ်တို့ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရိှ ဆဲလ်များသည် အြကမ်းအားြဖင့် ၁၀၁၆ ြကိမ် ဆဲလ်ကွဲမှုြဖစ်ေပါ်သည်။ တစ်နည်းအားြဖင့်ဆိုေသာ် ကင်ဆာြဖစ်ေပါ်နိုင်သည့် အေြခအေနအား လူ့ဘ၀သက်တမ်းတစ်ခုတွင် အြကိမ်ေပါင်း ၁၀၁၆ ြကိမ် ြဖစ်ေစနိုင်သည်။
အြခားအေရးြကီးသည့် gene တစ်ခုြဖစ်ေသာ Telom- erase သည် ကျန်းမာသည့် ဆဲလ်တွင် အလုပ်လုပ်ြခင်းမရိှ (Turn off) ြဖစ်ေနသြဖင့် ဆဲလ်တစ်ခုသည် ၎င်း၏ မူလထက် နှစ်ဆတိုးပွားမှု အြကိမ်ေပါင်း (၅၀)ြဖစ်ြပီးလှျင် ေသသွားေစသည်။ ကင်ဆာဆဲလ်အများစုတွင် အဆိုပါ gene သည် အလုပ် လုပ်ေနသည် (Turn on ) ။ ထို့ေြကာင့် ဆဲလ်အား အကန့်အသတ်မရိှ တိုးပွားမှု ြဖစ်ေပါ်ေစသည်။ ဆဲလ်အေနြဖင့် ထိခိုက်ပျက်စီးမှုတစ်စံုတစ်ရာ ြဖစ်ေပါ်သည့်အခါ မိမိကုိယ်ကို သတ်ေသမှု ြဖစ်ေပါ်ေစသည့် gene အမျိုအစားများလည်း ရိှေသးသည်။ အဆိုပါ gene များ ပံုမှန် အလုပ်လုပ်ြခင်း မရိှသည့်အခါ ကင်ဆာဆဲလ်များ ဆက်လက်တိုးပွားမှု ြဖစ်ေပါ်ေနေတာ့သည်။
ကင်ဆာြဖစ်ေနသည့်ဆဲလ်အား အဓိက Tumor ထံမှ ခွဲထွက်ြပီး အနီးရိ်ှ ေသွးေြကာြပွန်ငယ်များ ၊ ေသွးြဖူဥြပွန်များ၏ နံရံများကို ြဖတ်ေကျာ်ြပီး ေသွးလှည့်ပတ်မှုမှတဆင့် အြခားေသာ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းများဆီသို့ ေရာက်ရိှသွားေအာင် ြပုလုပ်ေပးသည့် gene များလည်း ရိှေသးသည်။ ယမန်နှစ်က ထုတ်ေ၀ခဲ့ေသာ သုေသတန စာတမ်းတစ်ခုတွင် သားအိမ်ထဲရိှ ဆဲလ်သည် သေန္ဓသားေလာင်းအတွင်း တစ်ေနရာမှ အြခားတစ်ေနရာသို့ ေြပာင်းေရွှ့ရန် လိုအပ်သည့် အခါမှသာ အလုပ်လုပ်သည့် (Active gene) များကို ရှာေဖွ၍ စာရင်းြပုစုခဲ့သည်။ Tumor ထံမှ ခွဲထွက်လာသည့် ဆဲလ်များတွင် အဆိုပါ gene များသည် ဆက်လက်၍ Active ြဖစ်ေနသည်။ ဤနည်းြဖင့် ကင်ဆာဆဲလ်များအား ၎င်း၏ပတ်၀န်းကျင်ရိှ တစ်ရှူးများထံမှ ခွဲထွက်ေစသည်။
မြကာေသးမီက RNA-10b ဟုေခါ်သည့် ေမာ်လီကျူးတစ်ခုအား ရှာေဖွေတွ့ရိှခဲ့ြကသည်။ ၎င်းသည် ရင်သားကင်ဆာဆဲလ်အား တစ်ရှူးဆီမှ ခွဲထွက်ေစနိုင်ေြကာင်း ေတွ့ရိှခဲ့ရသည်။ အဆိုပါ ေတွ့ရိှချက်သည် အလွန်အေရးပါသည့် သုေသတနရလဒ်ြဖစ်သည်။ အဘယ့်ေြကာင့်ဆုိေသာ် ၎င်းေမာ်လီကျူုးအား ရင်သားကင်ဆာကုသရာတွင် အသံုးြပုလာနိုင်ေသာေြကာင့်ြဖစ်သည်။
ကင်ဆာ ြဖစ်ေပါ်ေစသည့် မျိုးှဗီဇာေြပာင်းလဲမှုများကို မည်သည့်အရာက ြဖစ်ေစသနည်း။ ကျွန်ေတာ်တို့၏ ပတ်၀န်းကျင်ရိှ ြမူေတဂျင် (Mutagen)ဟုေခါ်ေသာ Mutation ြဖစ်ေစသည့် ဓါတုပစ္စည်းများသည် အထက်ပါ မျိုးဗီဇေြပာင်းလဲမှုများကို ြဖစ်ေပါ်ေစသည်။ ပထမဦးဆံုးမှာ ေဆးလိပ်မီးခိုးြဖစ်သည်။ သို့ရာတွင် အများမှ ကင်ဆာြဖစ်ေစသည်ဟု ယူဆထားြကသည့် ပတ်၀န်းကျင်ရိှ ဓါတုပစ္စည်းများြဖစ်ြကေသာ အစားအစာြကာရှည်ခံေဆးများ ၊ ေရထဲတွင် ပါသည့် အဆိပ်အေတာက် ေရာဂါပိုးမွှားများ ၊ စက်ရံုမီးခိုးေခါင်းတုိင်များမှ ထွက်လာသည့် အဆိပ်အေတာက် များတို့သည် ကင်ဆာကို ထင်သေလာက် မြဖစ်ေစေြကာင်း ေတွ့ရိှရပါသည်။ အမှန်အားြဖင့် ဖွံ့ြဖိုးြပီး နိုင်ငံများတွင် ကင်ဆာများ၏ ၁% (သို့မဟုတ်) ၂% ေလာက်သာလှျင် အဆိုပါပတ်၀န်းကျင်ရိှ အဆိပ်အေတာက်များေြကာင့် ြဖစ်သည်ကို ေတွ့ရိှရသည်။
ကင်ဆာြဖစ်ေစသည့် Mutation များမှာ ဆဲလ်များမှ မိမိတို့၏ gene အား မေတာ်တဆ ဖျက်ဆီးလိုက်သည့်အခါတွင် ြဖစ်ေပါ်သည်က များသည်။ ကျွန်ေတာ်တို့၏ ဆဲလ်တိုင်းသည် ၎င်း၏ ဇီ၀ြဖစ်စဉ်မှ ေဘးထွက််ပစ္စည်းအြဖစ် Mutation ြဖစ်ေစသည့် ဓါတ်ပစ္စည်းများကို အစဉ်အြမဲထုတ်လွှတ်ေနသည်။ ဆဲလ်များမှ ေအာက်ဆီဂျင်အား ေရအြဖစ်သို့ ေြပာင်းလဲရာတွင် စွမ်းအင်ထွက်လာသည်နှင့်အတူ ပံုစံေြပာင်းလဲ သွားသည့် ေအာက်ဆီဂျင်ေမာ်လီကျူးများြဖစ်ေသာ Oxygen Radical များကိုပါ ထုတ်လွှတ်ေပးသည်။ အဆိုပါ ေမာ်လီကျူးများသည် ဆဲလ်များထဲရိှ DNA အပါအ၀င် အြခားေသာေမာ်လီကျူးများကို ၀ါးလံုးသိမ်းတိုက်ခိုက်ေလေတာ့သည်။ ကျွန်ေတာ်တို့၏ ဆဲလ်များသည် အဆိုပါတုိက်ခိုက်မှုများမှ ြဖစ်ေပါ်လာသည့် ပျက်စီးမှုများကို ြပင်ဆင်နိုင်သည့် အရည်အချင်းရိှေသာ်လည်း ြပီးြပည့်စံုသည့် ကာကွယ်မှုမျိုးကို မေပးနိုင်ေချ။ ထို့ေြကာင့် ကျွန်ေတာ်တို့ အသက်ြကီးြပင်းလာသည်နှင့်အမှျ Mutation များ ၊ Mutant gene များ တိုးပွားလာေလေတာ့သည်။
Mutation များသည် ကင်ဆာြဖစ်ရန် လိုအပ်သည်ဆိုေသာ်လည်း လံုလံုေလာက်ေလာက် မရိှပါ။ ကင်ဆာဆဲလ်၏ အြပင်မှ တစ်ခုခုမှလည်း အားြဖည့်ေပးရမည်ြဖစ်သည်။ Mutation ေပါင်းများစွာ ြဖစ်ေနေသာ ဆဲလ်သည် ကင်ဆာြဖစ်ရန် တာဆူေနသည် (သို့မဟုတ်) ကင်ဆာြဖစ်စ ြပုေနြပီဆိုေသာ်လည်း ၎င်းဆဲလ်သည် ြပင်ပမှ ြကီးထွားဖွံ့ြဖိုးမှုကို အားေပးသည့် အချက်ြပမှုများ (Growth promoting signal)ရရိှမှသာလှျင် လံုး၀ြပည့်စံုသည့် Tumor အဆင့်သို့ ေရာက်ရိှသွားနိုင် သည်။ အမှန်အားြဖင့် လူသားများနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ကင်ဆာြဖစ်ေပါ်မှုအများစုမှာ အထက်ေဖာ်ြပပါ ကဲ့သို့ Mutation နှင့် မဆုိင်ေသာ ေမာ်လီကျူလာ အချက်ေပးမှုများေြကာင့် ြဖစ်ေပါ်လာြခင်း ြဖစ်သည်။
အေနာက်နိုင်ငံ စားသံုးမှုပံုစံများသည် မည်သို့ ကင်ဆာြဖစ်ေပါ်မှုကို အားေပးသနည်း ဆိုသည်ကို မသိရိှရေသးပါ။ ကျွန်ေတာ်တို့စားသံုးသည့် အစားအစာများတွင် gene များအား Mutate ြဖစ်ေစသည့် ဓါတုပစ္စည်းများ ပါ၀င်သြဖင့် ကင်ဆာြဖစ်ေစနိုင်သည်။ ဥပမာဆိုရလှျင် အဆီများေသာ red meat များအား အပူြပင်းြပင်းြဖင့် ချက်လိုက်လှျင် ဟက်ထရိုဆိုက်ကလစ် - အမိုင်နီ (Heterocyclic amines) ဟု ေခါ်သည့် ကင်ဆာြဖစ်ေစနိုင်သည့် Mutagen များ ထုတ်လုပ်ေပးသည်။ အစားအစာများတွင် ဓါတုပစ္စည်းေပါင်းများစွာ ပါ၀င်ြပီး ကျွန်ေတာ်တို့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲသို့ ေရာက်သွားသည့်အခါ အြခားဓါတုပစ္စည်းများအြဖစ်သို့ ဓါတ်ြပု ေြပာင်းလဲ သွားသည်။ ထို့ေြကာင့် အေနာက်နိုင်ငံအစားအစာများထဲမှ မည်သည်က ကင်ဆာြဖစ်ေစနိုင်သည်ကို အတိအကျ မေြပာနိုင်ြခင်းြဖစ်သည်။ သို့ရာတွင် အေနာက်နိုင်ငံ အစားအစာများသည် ကင်ဆာြဖစ်ေစသည်မှာေတာ့ ေသချာသည်။
အ၀လွန်ြခင်းသည် အဘယ်ေြကာင့် ကင်ဆာပိုမုိြဖစ်ေစသနည်းဆိုသည်ကို နားမလည် ေသးေသာ်လည်း ကင်ဆာပိုမုိြဖစ်ေပါ်ေစသည့် အချက်များထဲတွင် တစ်ခုအပါအ၀င်ြဖစ်သည်မှာေတာ့ ေသချာသည်။ အ၀လွန်ြခင်းသည် ြကီးထွားမှုကို ြဖစ်ေစသည့် အင်ဆူလင် ကဲ့သို့ေသာ ဓါတ်များ (IGF-1) ကို ေသွးထဲသို့ ပိုမုိထုတ်လွှတ််ေပးသည်။ သီအိုရီအရဆိုလှျင် ၎င်း IGF-1 သည် ကနဦး ကင်ဆာဆဲလ်များကို မေသသွားေအာင် ကာကွယ်ေပးသည်။ ထို့ေြကာင့် ခန္ဓာကိုယ် ေရာင်ကိုင််ြခင်းသည်လည်း အ၀လွန်ြခင်းနှင့် ကင်ဆာြကား ဆက်နွယ်မှုကို ရှင်းြပနိုင်သည်။ ေရာင်ကိုင်း်ြခင်းသည် ေရာဂါကူးစက်မှုြဖစ်ေနေသာ တစ်ရှူးအား ဖယ်ရှားြပီး ြပန်လည်ကုသေပးသည့် ခန္ဓာကိုယ်၏ သဘာ၀ြဖစ်စဉ်တစ်ခု ြဖစ်သည်။ ခန္ဓာကိုယ်၏ ဇီ၀ကာကွယ်ေရးစနစ်တွင်ရိှေသာ ဆဲလ်များသည် အဆိုပါ ေရာင်ကိုင်း်ြခင်းအား ြဖစ်ေပါ်ေစသည်။ ၎င်းတို့ အသံုးြပုသည့် လက်နက်များမှာ ဆိုက်တိုကိုင်း (Cytokines) ဟုေခါ်သည့် ဓါတု အချက်ြပြခင်းများြဖစ်သည်။ များေသာအားြဖင့် ေရာင်ကိုင်းြခင်းမှာ ခဏသာ ြဖစ်ေလ့ရိှသည်။ ရံဖန်ရံခါ ထိုေရာင်ကိုင်းြခင်းများ အြမန်ေပျာက်ကင်းြခင်းမရိှသည့်အခါ ၎င်းသည် နာတာရှည်ြဖစ်လာသည်။ ထိုအခါမျိုးတွင် ထိခိုက်ထားေသာ တစ်ရှူးသည် အြမဲပင် ဖွံ့ြဖိုးြကီးထွားမှုကိုအားေပးသည့် ဆိုက်တိုကိုင်းထဲတွင် နစ်ြမှပ်ေနေလေတာ့သည်။ ၎င်းအားြဖင့် ဆဲလ်များသည် စ၍ပွားများလာေလေတာ့သည်။ အကယ်၍ အဆိုပါဆဲလ်များသည် Mutation ြဖစ်ြပီးြပီဆိုပါက ဆိုက်တိုကိုင်းေြကာင့် ကင်ဆာစတင်ြဖစ်ေပါ် လာေစေတာ့သည်။ ဥပမာ- အစာအိမ်အတွင်းရိှ အူများထဲမှ ဘက်တီးရီးယားများေြကာင့် ၀မ်းဗိုက်အတွင်းရိှတစ်ရှူးများသည် ြကာရှည်စွာ ေရာင်ကိုင်းေနသည့်အခါ ကင်ဆာြဖစ်ေပါ်လာ နိုင်သည်။ အလားတူ ဆီးအိမ်၏ နှုတ်ခမ်းသားများသည် ဆီးအိမ်အတွင်း ေကျာက်တည်မှုများေြကာင့် နှစ်ေပါင်းများစွာ ေရာင်ကိုင်းေနသည့်အခါမျိုးတွင် ကင်ဆာြဖစ်နိုင်သည်။
ေရာင်ကိုင်းမှုနှင့် အ၀လွန်မှု မည်သို့ ဆက်စပ်မှု ရိှသနည်း။ အဆီဆဲလ်များသည် ေရာင်ကိုင်းမှုကိုြဖစ်ေစသည့် ဓါတုပစ္စည်းများကို ေသွးထဲသို့ထုတ်လွှတ်ကာ ကင်ဆာြဖစ်ေပါ်မှုကို အားေပးသည်။ အ၀လွန်ေလေလ အဆိုပါထုတ်လွှတ်မှု များေလေလ ြဖစ်သည်။ ြဖစ်နိုင်သည်မှာ Cytokines များသည် ကင်ဆာ အားေပးသူအြဖစ် ေဆာင်ရွက်ေပးသည်။ သို့ရာတွင် မှန်သည်မှားသည်ကို ဆံုးြဖတ်ရန် ဆက်လက်၍ သုေတသန လုပ်ေဆာင်ရဦးမည်ြဖစ်သည်။ ေလ့ကျင့်ခန်း မှန်မှန်ြပုလုပ်ြခင်းသည် ကျွန်ေတာ်တို့၏ ေသွးထဲရိှ IGF-1 နှင့် Cytokines ပမာဏကုိ ေလှျာ့ချေပးနိုင်သည်။ ၎င်းသည်ပင်လှျင် ပံုမှန် ေလ့ကျင့်ခန်းြဖင့် ကင်ဆာကို တားဆီးေပးသည် ဆိုသည့် အချက်ကို ရှင်းြပေပးေနြခင်း ြဖစ်သည်။ အမျိုးသမီးများတွင် ေလ့ကျင့်ခန်း ပံုမှန်လုပ်ြခင်းြဖင့် ေသွးထဲရိှ အက်ထရိုဂျင် (Estrogen) ပမာဏကို ေလှျာ့ချေပးြပီး ရင်သားကင်ဆာြဖစ်ြခင်းမှ ကာကွယ်ေပးနိုင်သည်။
ကျွန်ေတာ်တို့ ကင်ဆာြဖစ်ေစသည့် gene များအေြကာင်းနှင့် အဆိုပါ gene များအေပါ် ကင်ဆာအားေပးသည့် ဓါတု အချက်ြပမှုများမှ လွှမ်းမိုးသက်ေရာက်ပံုများကို ပိုမိုသိရိှနားလည်လာြခင်းြဖင့် ပိုမုိ ေကာင်းမွန်သည့် ေရာဂါစစ်ေဆးပံုများ၊ ကုသမှုစနစ်များ ေတွ့ရိှလာြကသည်ြဖစ်သည့်အြပင် ပို၍ အေရးြကီးသည့် တိုးတက်မှုများကိုလည်း ေနာင်တွင် ရရိှလာေစမည်ြဖစ်သည်။ ေနထိုင်မှု ပံုစံများနှင့် ကင်ဆာအေြကာင်း ေလ့လာြခင်းြဖင့် ကင်ဆာကိုေလှျာ့ချနိုင်သည့် အခွင့်အေရးများကိုလည်း ရရိှေစသည်။ ေနထုိင်မှုပံုစံကို ေြပာင်းလဲပစ်ရန်မလွယ်ကူေသာ်လည်း ြဖစ်နိုင်ပါသည်။ ယခုအခါတွင် အေမရိကန်နိုင်ငံ၌ ေဆးရွက်ြကီးသံုးစွဲသူဦးေရမှာ လွန်ခဲ့သည့် မျိုးဆက်နှစ်ခုထက်စာလှျင် လွန်စွာ ေလှျာ့နည်းသွားြပီ ြဖစ်သည်။ ေဆးရွက်ြကီးသံုးစွဲမှု ပိုမိုေလှျာ့ချရန်၊ စားသံုးမှုပံုစံြပင်ဆင်ရန်နှင့် ကိုယ်အလးချိန်ေလှျာ့ချြခင်း၊ ေလ့ကျင့်ခန်း မှန်မှန်ြပုလုပ်ြခင်း စသည့် အေလ့အထများ ရရိှေစရန် မျိုးဆက် (၂)ဆက်ခန့် ြကာလိမ့်ဦးမည်ြဖစ်သည်။ သို့ရာတွင် ြဖစ်လာနိုင်ေသးသည်။ ထိုသုိ့ြဖစ်လာလှျင် ကျွန်ေတာ်တို့၏ ေြမး၊ြမစ်များသည် ကျွန်ေတာ်တို့ မျိုးဆက်အား လည်ြပန်ြကည့်ြပီး ကျွန်ေတာ်တို့ အေြကာက်ရွံ့ဆံုးြဖစ်ေနေသာ ေရာဂါဆိုးြကီးမှ လွတ်ေြမာက်ရန် ေနထုိင်မှုပံုစံအား ေြပာင်းလဲလိုက်ြခင်းအားြဖင့် ြပုလုပ်နိုင်သည်ကို အဘယ်ေြကာင့် ဤမှျ အချိန်ယူခဲ့ရသနည်းဆိုသည့် ေမးခွန်းကို ေခါင်းကုတ်၍ အေြဖရှာေနေပေတာ့မည်။
(ဤေဆာင်းပါးအား မည်သည့် ဂျာနယ်၊ မဂ္ဂဇင်းများသို့ မပို့ရေသးပါ။ စာတမ်းအတွက်နှင့် Blog များ မှ ကူးယူေဖာ်ြပလိုလှျင် ကျွန်ေတာ့်ထံ ဦးဆံုး ခွင့်ြပုချက်ယူပါ )
လင်းဦး (စိတ်ပညာ)
http://linoo-ayar.blogspot.com/2008/08/blog-post_01.html?showComment=1217599970997#c7908705357257857488'> August 1, 2008 at 7:12 AM
မေြခာက်ပါနဲ့ အဲဒါေတွဖတ်ရင် စိတ္တဇ ြဖစ်တယ်
http://linoo-ayar.blogspot.com/2008/08/blog-post_01.html?showComment=1217600342287#c5609334168450896252'> August 1, 2008 at 7:19 AM
ကိုလင်းဦးေရးသားတဲ့ သုတ ေဆာင်းပါကို ဘယ်မှမပို့ရေသးခင် အေသချာဖတ်သွားပါတယ်ဗျာ.. ဒါေပမယ့် မဆင်ြခင်တတ်ဘူးဗျာ..
http://linoo-ayar.blogspot.com/2008/08/blog-post_01.html?showComment=1217600414442#c4683743575820217121'> August 1, 2008 at 7:20 AM
ကျွန်ေတာ် ြပည်သူ့ကျန်းမာေရး ဘေလာ့ မှာ တင်ချင်ပါတယ် ... ခွင့်ြပုပါ ဗျို့ :)