၂၀၀၈ စက်တင်ဘာလနှင့် ေအာက်တိုဘာလတွင်စတင်ြပီး ယေန့ထိတိုင် ြဖစ်ေနသည့် ကမ္ဘာ့ ေငွေြကးဆိုင်ရာ အခက်အခဲမှာ ကမ္ဘာ့စီးပွားကပ်ြကီး (the Great Depression) အြပီး အဆိုး၀ါးဆံုး စီးပွားေရး ခက်ခဲမှုြဖစ်သည်။ ၂၀၀၈ခုနှစ် စက်တင်ဘာတွင် အေမရိကန်နိုင်ငံ အေြခစိုက် ေငွေြကးဆိုင်ရာကုမ္ပဏီများ၏ အြကပ်အတည်းဆိုက်ေရာက်မှုမှ အချို့ကုမ္ပဏီများကို အစိုးရမှ ထိန်းသိမ်းခဲ့ရြခင်းြဖင့် စတင်ခဲ့သည့် အဆိုပါ Crisis သည် ဥေရာပနှင့် အေမရိကတိုက်သာမက အာရှတိုက်ရိှ ဖွံ့ြဖိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ဘဏ်များအထိပါ ဆက်တိုက် ြကီးထွားလာခဲ့သည်။
၎င်းအခက်အခဲသည် ေငွေြကးအြဖစ်သို့ လွယ်ကူစွာ ေြပာင်းလဲြခင်း မြပုနိုင်သည့် Liquidity Problem အြဖစ် တိုးတက်လာခဲ့ပါသည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံေရးေခါင်းေဆာင်များ၊ ဘဏ္ဍာေရး ၀န်ြကီးများနှင့် ဗဟိုဘဏ်အြကီးအကဲများမှ အခက်အခဲအား ေြဖရှင်းနိုင်ေရး ပူးေပါင်းညိှနိှုင်းလုပ်ေဆာင်ေနြက ေသာ်လည်း ြပဿနာမှာ ဆက်လက်၍ ြဖစ်ေပါ်ေနပါသည် ။
၂၀၀၈ခုနှစ် အေစာပိုင်းမှပင် ကမ္ဘာတ၀ှမ်းစီးပွားေရးအခက်အခဲတစ်ခု ြဖစ်ေပါ်နိုင်သည့် အေြခအေနကို ေဖာ်ြပေနသည့် လက္ခဏာများ ေတွ့လာရသည်။ ၎င်းတို့ထဲတွင် ေရနံေဈးနှုန်း ြကီးလာြခင်း၊ ကမ္ဘာတ၀ှမ်း ေငွေြကးေဖာင်းပွမှု ြဖစ်လာြခင်း၊ ေငွေချးမှု အေြကွး၀ယ်ယူမှုမှ ြပဿနာေပါ်ေပါက်လာြခင်းအြပင် ဘဏ်ြကီများမှ ေဒ၀ါလီခံသွားရြခင်း၊ အလုပ်လက်မဲ့နှုန်း ြမင့်တက်လာြခင်းတို့ ပါ၀င်ပါသည် ။
လူသံုးကုန်ပစ္စည်းများ ြမင့်တက်လာြခင်း
၂၀၀၃ခုနှစ်များမှစ၍ လူသံုးကုန်ပစ္စည်းများ ေရာင်းချမှုအားသည် 1980-2000 Great Commodities Depression ကာလအြပီး ြပန်လည်၍ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ေရာင်းချမှုအား တိုးတက်လာသည်နှင့်အမှျ ေဈးနှုန်းတက်လာခဲ့ရာမှ ကုန်ပစ္စည်းအများစု၊ အထူးသြဖင့် ေရနံနှင့် စားေသာက်ကုန်ပစ္စည်းများ၏ နှုန်းထားများ အဆမတန်တိုးတက်လာသြဖင့် နိုင်ငံအများ၏ စီးပွားေရးအေပါ် ထိခိုက်မှုြဖစ်ေပါ်လာြပီး Stagflation ဟုေခါ်သည့် Demand နှင့် Employment တိုးတက်လာြခင်းမရိှဘဲ ေငွေြကးေဖာင်းပွမှု ြဖစ်ြခင်းများနှင့် Globalization အေပါ် ဆိုးကျိုးြဖစ်လာခဲ့သည် ။
သတင်းဌာနများ၏ ထုတ်ြပန်ချက်များအရ ၂၀၀၈ခုနှစ်၊ေဖေဖာ်၀ါရီမှစ၍ ကမ္ဘာတ၀ှမ်းေငွေြကးေဖာင်းပွ မှုမှာ စံချိန်တင်ြမင့်တက်လာခဲ့သည်။ IMF ၏ အချက်အလက်များအရ Inflation သည် ေရနံတင်ပို့ ေရာင်းချသည့် နိုင်ငံများတွင် အြမင့်ဆံုးြဖစ်ေနြပီး ဖွံ့ြဖိုးဆဲနိုင်ငံများတွင်ပါ တိုးတက်ြဖစ်ေပါ်ေနသည် ။ ILO ၏ ခန့်မှန်းချက်များအရ ၂၀၀၉ခုနှစ်အေရာက်တွင် ယခုေငွေြကးအခက်အခဲေြကာင့် ကမ္ဘာတ၀ှမ်း အလုပ်လက်မဲ့ ဦးေရသည် သန်း ၂၀ အထိ ရိှလာလိမ့်မည် ြဖစ်သည် ။
အေမရိကန်နိုင်ငံ ြပည်တွင်း ေငွေြကးဆိုင်ရာအခက်အခဲဲ
၂၀၀၈ခုနှစ်တွင် အေမရိကန်နိုင်ငံသည် ပစ္စည်းေပါင်နှံမှုြပဿနာ (Mortgage Crisis)နှင့် ေဒါ်လာ တန်ဖိုး ေလျာ့ကျသည့်ြပဿနာများကို ရင်ဆိုင်ေနရသည့်အချိန် ြဖစ်သည်။ ၂၀၀၈ခုနှစ် အေစာပိုင်း ကာလကပင် အေမရိကန်နိုင်ငံတွင် စီးပွားေရးကျဆင်းမှု စတင်ြဖစ်ေပါ်ေနြပီဟု ေလ့လာသူ အေတာ်များများမှ ယံုြကည်ထားြကသည် ။ Federal Reserve ၏ ယခင်သဘာပတိြဖစ်ခဲ့သူ Alan Greenspan မှ US တွင် လက်ရိှြဖစ်ေပါ်ေနသည့် ေငွေြကးြပဿနာသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အြပီးမှစ၍ အဆိုးဆံုးြဖစ်သည်ဟု မှတ်ချက် ြပုခဲ့သည် ။
July ၁၁ရက်ေန့တွင် အေမရိကန်နိုင်ငံမှ အြကီးဆံုး အေပါင်လက်ခံသည့် Indy Mae အား အစိုးရမှ ထိန်းချုပ်လိုက်သည်။ September 13 တွင် Lehman Brothers မှ တဖန်ေဒ၀ါလီခံသွားခဲ့သည်။ အြခား ေရှ့ေဆာင်ေငွေြကးဆိုင်ရာ ကုမ္ပဏီြကီးြဖစ်ေသာ Merill Lynch အားလည်း အေမရိကန် ဘဏ်ြကီး (Bank of America) မှ ၀ယ်ယူခဲ့သည်။ ထုိသုိ့ Lehman Brothers ေဒ၀ါလီခံခဲ့ရသြဖင့် ြဖစ်ေပါ်လာသည့် အကျိုးဆက်များကို ေြဖရှင်းနိုင်ရန်အတွက် ဘဏ်(၁၀)ခုမှ ပူးေပါင်းြပီး အေမရိကန်ေဒါ်လာ (၇၀)ဘီလီယံအား အေရးေပါ် ရံပံုေငွအြဖစ် မတည်ခဲ့ြကသည်။ ၎င်းအြပင် ၂၀၀၈ခုနှစ်အတွင်း September လအထိ အေမရိကန် နိုင်ငံ တ၀ှမ်း ေဒ၀ါလီခံခဲ့ရသည့် ကုမ္ပဏီစုစုေပါင်း (၈၁)ခု ရိှခဲ့သည်။
စက်တင်ဘာလတွင် အေမရိကန်နိုင်ငံအစိုးရ Secretary of Treasury မှ တင်ြပသည့် အထူး အေရးေပါ်ကယ်ဆယ်ေရးအစီအစဉ်အား သမ္မတဘုရှ်အစိုးရမှ ကွန်ဂရက်သို့ တင်ြပေတာင်းဆိုခဲ့ြပီး ကွန်ဂရက်၌ အေြခအတင်ေဆွးေနွးြကြပီး $ 700 Billion ရိှ Bailout plan အား Congress မှ အတည်ြပု ေပးခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါ $ 700 Billion နှင့်အတူ Emergency Economic Stabilization Act 2008 ကိုပါ ြပဌာန်းြပီး အေမရိကန်ြပည်ေထာင်စုအတွင်း ြဖစ်ေပါ်ေနသည့် Financial Crisis အား ကယ်တင်နိုင်ရန် ြကိုးပမ်းခဲ့သည်။ အေမရိကန်နိုင်ငံ နည်းတူ EU နိုင်ငံများြဖစ်ေသာ ြဗိတိန်၊ ေနာ်ေ၀း၊ ဩစေြတးလျ၊ ြပင်သစ် ေငွေြကးေဈးကွက်များကို ကယ်တင်နိုင်ရန် အစီအစဉ်များ ေရးဆွဲလုပ်ေဆာင်လာခဲ့ြကသည်။
ေအာက်တိုဘာ (၁၈)ရက်နှင့် (၁၉)ရက်ေန့များတွင် ြပင်သစ်သမ္မတ ဆာကိုဇီ၊ ဥေရာပသမဂ္ဂဥက္ကဌ ဟုိေဆးမင်နူရယ်ဘာရိုဆိုတို့နှင့် ေတွ့ဆံုေဆွးေနွးအြပီး သမ္မတဘွတ်ရှ်မှ လာမည့်နို၀င်ဘာ (၁၅)ရက်ေန့တွင် ၀ါရှင်တန်၌ ေငွေြကးဆိုင်ရာ တာ၀န်ရိှသူများ၏ အြပည်ြပည်ဆုိင်ရာ ညီလာခံတစ်ခုကို လက်ခံကျင်းပသွားမည့် အေြကာင်း ေြကြငာခဲ့သည်။
ကွန်ရက်မှ အတည်ြပုေပးခဲ့သည့် $ 700 Billion မှ ကနဦး $ 125 Billion အား ြပီးခဲ့သည့် ရက်သတ္တပတ်တွင် အေမရိကန်ဘဏ်ြကီး (၉)ခု၏ ရှယ်ယာများအား ၀ယ်ယူရန်အတွက် သတ်မှတ်ခဲ့ြပီး ေနာက်ထပ် 125 Billon ေဒါ်လာအားလည်း ပိုမိုေသးငယ်သည့် ေငွေချးလုပ်ငန်းများအတွက် သတ်မှတ် ထားခဲ့သည်။ ၎င်းအြပင် ယခုအခါ U.S Treasury အေနြဖင့် နိုင်ငံအ၀ှမ်းရိှ ဘဏ်များနှင့် အြခား ေငွေြကး လုပ်ငန်းလုပ်ေဆာင်သည့် ကုမ္ပဏီများအား ပစ်မှတ်ထားြပီး ေနာက်ထပ်အကူူေပးရန်အတွက် အစီအစဉ်သစ် အြဖစ် အာမခံကုမ္ပဏီများထံမှ အေပါင်ေငွများကို ၀ယ်ယူရန်အတွက် စီစဉ်လျက်ရိှသည် ။
ထိုသို့ြပုလုပ်ြခင်းြဖင့် Treasury Secretary ဟင်နရီေပါလ်ဆင်၏ ကူညီေရးအစီအစဉ်ကို ပိုမို ကျယ်ြပန့်သွားေစမည်ြဖစ်သည် ။ ေပါလ်ဆင်အေနြဖင့် သူ၏မူလ Financial rescue program အစီအစဉ်အား ခန့်မှန်းထားြကသည်ထက် လှျင်ြမန်စွာ ေဈးကွက်ပျက်စီးလာသည့်အတွက် Equity ရှယ်ယာများ ၀ယ်ယူရန်အတွက် အာရံုစိုက် လုပ်ေဆာင်လာရသည် ။ ဘဏ်ြကီး (၁၀၀)၊ insurance ကုမ္ပဏီ ြကီးများ အပါအ၀င် ေငွေြကးဆိုင်ရာကုမ္ပဏီများြဖင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် Financial Services Roundtable မှလည်း US Treasury အား ကယ်ဆယ်ေရးအစီအစဉ်အား insurance ကုမ္ပဏီများ၊ ေငွေြကးပွဲစား လုပ်ေဆာင်သူများ၊ ေမာ်ေတာ်ယာဉ်ထုတ်လုပ်သူများမှလည်း အစိုးရထံသို့ ၎င်းတို့၏ ရှယ်ယာများအား ေရာင်းချခွင့်ရရိှေစနိုင်မည့် အစီအစဉ်များကိုပါ ထည့်သွင်းေရးဆွဲေပးရန် ဖိအားေပးလျက် ရိှသည် ။
နိုင်ငံတကာအဆင့် ပူးေပါင်းေဆာင်ရွက်မှုများ
နိုင်ငံတကာအဆင့် ပူးေပါင်းေဆာင်ရွက်မှုများ
အာရှနှင့် ဥေရာပမှ နိုင်ငံေခါင်းေဆာင်ြကီးများသည် တရုတ်နိုင်ငံ ေဘဂျင်းြမို့တွင် (၂)ရက်ြကာေတွ့ ဆံုြပီး လက်ရိှြဖစ်ေပါ်ေနသည့် ကမ္ဘာ့စီးပွားေရးအခက်အခဲကို ေြဖရှင်းနိုင်မည့် နည်းလမ်းကို ရှာေဖွေနြကသည်။ စေနေန့က ြပုလုပ်ခဲ့သည့် ေြကြငာချက်တွင် ၎င်းတို့က မိမိတို့အေနြဖင့် ကျယ်ြပန့်သည့် သေဘာတူညီချက် တစ်ခုကို ေငွေြကးအခက်အခဲကပ်ြကီးအား ေြဖရှင်းရန်အတွက် ရရိှထားြပီးြဖစ်ေြကာင်းနှင့် ၎င်းတို့၏ အြမင်များကို ေနာက်လတွင် ၀ါရှင်တန်၌ ြပုလုပ်မည့် ထိပ်သီးညီလာခံတွင် ဆက်လက်တင်ြပေဆွးေနွးသွား ြကမည် ြဖစ်ေြကာင်း ေြပာြကားခဲ့ြကသည်။
၎င်းတို့မှ ဆက်လက်၍ ကမ္ဘာ့စီးပွားေရးကို လမ်းညွှန်မှုေပးမည့် ဥပေဒအသစ်များ ချမှတ်နိုင်ေရးနှင့် ြပဿနာနှင့် ရင်ဆိုင်ေနရသည့် တိုင်းြပည်များအား အကူအညီေပးရာတွင် IMP မှ ဦးေဆာင်သွားရန်ကိုလည်း သေဘာတူညီခဲ့ြကသည်။
တရုတ်သမ္မတ ၀မ်ြကားေပါင်မှ ေြပာြကားရာတွင် "ကမ္ဘာ့စီးပွားေရးအေပါ် ယခုေငွေြကးြပဿနာမှ အမှန်တကယ်ထိခိုက်မှု မြဖစ်ေစရန်အတွက် လုိအပ်သည့်နည်းလမ်းအားလံုးကို အသံုးြပုသွားရပါမည်" ဟု ေြပာြကားခဲ့သည်။ သမ္မတ၀မ်မှ ဆက်လက်ေြပာြကားရာတွင် ယခုြဖစ်ေပါ်ေနသည့် ြပဿနာများအေနြဖင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စီးပွားေရးအေပါ် ထိခိုက်မှုအနည်းငယ်သာ ရိှေသးေသာ်လည်း ကမ္ဘာတ၀ှမ်း ၀ယ်လိုအား ေလျာ့ဆင်းမှုေြကာင့် မိမိတို့နိုင်ငံ၏ စီးပွားေရးဖွံ့ြဖိ်ုးတိုးတက်မှုနဲ့ ေရာသွားလိမ့်မည််ဟု ေြပာြကားခ့ဲသည် ။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ စီးပွားေရးတိုးတက်မှုနှုန်းသည် ၄%သို့ ေလျာ့ကျသွားခဲ့ေသာ်လည်း ကမ္ဘာ့စီပွားေရးအင်အား ြကီးနိုင်ငံများတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဖွံ့ြဖိုးတိုးတက်မှုနှုန်းမှာ အြမင့်ဆံုးြဖစ်သည် ။
IMF အေနြဖင့်လည်း အိုက်စလန်မှ စ၍ ပါကစ္စတန်အထိ နိုင်ငံေပါင်း ၁၂နိုင်ငံထံသုိ့ ေချးေငွထုတ်ေချး နိုင်ေရး ညိှနိှုင်းလျက်ရိှသည်။ အစိုးရများအေနြဖင့်လည်း ေဒါ်လာ 4 Billion ခန့်အထိကို ဘဏ်လုပ်ငန်းများ အပါအ၀င် ေငွေြကးေဈးကွက် ြပန်လည် နလန်ထူလာေရးအတွက် ပမာဏြပရန်အတွက် ကတိက၀တ် ြပုထား ခဲ့သည်။
ယခုအခါတွင် ကမ္ဘာ့ေငွေြကးြပဿနာသည် ဆင်းရဲချမ်းသာ မေရွး တိုင်းြပည်အများ ခံစားေနရြပီ ြဖစ်သည်။ စီးပွားေရးအခက်အခဲမှာ ြကာရှည်စွာြဖစ်မည်ကို စိုးရိမ်လျက်ရိှသည့်အတွက် ကမ္ဘာတ၀ှမ်းနှင့် ရှယ်ယာများ ေသာြကာေန့တွင် ထုိးဆင်းသွားေစခဲ့သည်။ အာရှတွင် နီေက Average သည် ၅နှစ်အတွင်း ေအာက်ဆံုးအဆင့်အြဖစ် ၉.၆% ထိုးဆင်းသွားခဲ့သည် ထုိ့အတူ ေဟာင်ေကာင်၊မွန်ေဘနှင့် ဆိုးလ်ြမို့တို့ တွင်လည်း အလားတူ ရှယ်ယာများ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။
ဥေရာပတွင်လည်းေကာင်း၊ US တွင်လည်းေကာင်း၊ အလားတူ ြဖစ်ခဲ့သည့် ဂျပန်၊ယမ်းေငွများမှာမူ ၁၃နှစ်အတွင်း အြမင့်ဆံုးအြဖစ် ၊ US ေဒါ်လာတွင် ၉၄.၆ ယမ်း အထိ ေထာင်တက်ခဲ့သည် ။
ကမ္ဘာတစ်၀ှမ်းမှ နုိင်ငံအားလံုးတို့အေနြဖင့် ယခုြဖစ်ေပါ်ေနသည့် ေငွေြကး အခက်အခဲအား ပူးေပါင်း ေြဖရှင်းရန် နည်းလမ်းများ ရှာေဖွလျက်ရိှေသာ်လည်း ြပဿနာမှာ ရပ်တန့်သွားမည့် အရိပ် အေြခအေန မေတွ့ရိှေရးေသးေပ ။
လင်းဦး(စိတ်ပညာ)
http://linoo-ayar.blogspot.com/2008/10/blog-post_8004.html?showComment=1225558097129#c6829792753940949038'> November 1, 2008 at 9:48 AM
်ကိုလင်းဦးေရ..
financial crisis ကိုကယ်တင်ဖို့
ထက် ကိုယ့်အေပါ်ရုိက်ခတ်လာတဲ့ဒဏ်
ကိုေတာင်ေတာ်ေတာ်ေလးြကိုးစားြပီးခံေနရပါတယ်။
ဆက်ေရးပါကိုလင်းဦးေရ..အစဉ်အားေပးေနပါတယ်...။ဗဟုသုတလည်းရပါတယ်..။