ေသာြကာေန့(ေအာက်တိုဘာ-၃ရက်)တွင် အာရှနှင့် ဥေရာပရိှ ရှယ်ယာများ ဆက်လက်ကျဆင်းလျက် ရိှသည့်အတွက် ေငွေြကးဆိုင်ရာသမိုင်းတွင် ဆယ်စုနှစ်ြကာကာလအတွင်း အဆိုးဆံုးေသာလဟု ဆိုရမည် ြဖစ်ေနသည်။ အေမရိကန်နိုင်ငံတွင် ေငွေြကးဆိုင်ရာ လက်ရိှတန်ဖိုးများကို ေနာင်ြဖစ်လာနိုင်မည့် အေြခအေနနှင့် နိှုင်းယှဉ်ြပီး ေဈးကွက်ြပန်ဖွွင့်သည့်အခါ မည်သို့ အေြခအေနရိှေနမည်ကို ေစာင့်ြကည့် တိုင်းတာသည့် US Nasdaq 100 Futures ဆက်လက်ကျဆင်းေနသည် ။ ထို့အတူ ဂျပန်နိုင်ငံ၏ နီေကတန်ဖိုး (Nikkei index)သည် ၅% ေလျာ့ကျသွားြပီး ေဟာင်ေကာင် ဟန်ဆန်သည် ၂.၅%၊ ဥေရာပမှ Britain FTSE 100 နှင့် ြပင်သစ်မှ CAC – 40 နှစ်ခုသည် ၁.၄% စီနှင့် ဂျာမနီ DAX သည် ၁% ေလျာ့ကျသွား ခဲ့သည်။ ထိုသုိ့ေလျာ့ကျသွားရြခင်း၏ အဓိက လက်သည်မှာ US စီးပွားေရးသည် တတိယ (၃)လပတ်တွင် (0.3%) အထိ ကျံု့၀င်သွားခဲ့သည် ဟူသည့် သတင်းအေပါ် ရင်းနှီးြမှပ်နှံသူများမှ ပူပန်ေနြကြခင်းေြကာင့် ြဖစ်သည်ဟု ဆိုသည် ။



ြကာသာပေတးေန့က ထုတ်ြပန်သည့် စာရင်းများအရ US၏ GDP သည် နှစ်စဉ် 0.3% ကျဆင်းေန သည်။ ထိုကိန်းဂဏန်းသည် (၇)နှစ်ကာလအတွင်း အဆိုးဆံုးြဖစ်သည်။ သို့ရာတွင် Wall Street အေနြဖင့် ြကာသာပေတးေန့တွင် တိုးတက်မှုများ ရိှခဲ့သည်။ US Dow Jones Industrial Average သည် 2.1%, the standard & Poor’s 500 index သည် 2.6% နှင့် Nasdaq သည် 2.5% ြမင့်တက်ခဲ့သည်။



ကမ္ဘာ့ေငွေြကးအခက်အခဲမှ လွတ်ေြမာက်ရန် အစိုးရများမှ မတည်ထားေသာ ေငွေြကးပမာဏများြပပံု

ေရနံေဈးနှုန်းသည်လည်း ၀ယ်လိုအားကျဆင်းသွားမည့် အရိပ်အေြခအေနရိှေနသည့်အတွက် ကျဆင်း သွားခဲ့သည်။ US တွင် ေရနံစိမ်းေဈးနှုန်းသည် ထပ်မံ၍ ၃% ကျဆင်းသွားသြဖင့် ေရနံစိမ်းတစ်စည်တွင် $63.96 ြဖစ်သွားခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ဇူလိုင်လက စံချိန်တင်တက်ခဲ့သည့် တစ်စည်တွင် $147 မှ ဆက်တိုက် ကျဆင်းလာြခင်းြဖစ်သည် ။ ေရွှေဈးသည်လည်း တစ်ေအာင်စတွင် $724.10 သို့ ေဈးကျဆင်းသွားခဲ့သည် ။





ေအာက်တိုဘာ ေဈးကွက်ထိုင်းမိှုင်းေနမှုတွင် အထိနာဆံုးမှာ အာရှတိုက်ြဖစ်ေနြခင်း

ေသာြကာေန့က Wall Street ပိတ်ချိန်၌ ေအာက်တိုဘာတစ်လလံုးအတွက် 16.9% ကျသွားသြဖင့် ေဈးကွက်တစ်ခုလံုးအတွက် အဆိုးဆံုးလြဖစ်ခဲ့ေသာ်လည်း အာရှတိုက်ရိှ နိုင်ငံအများနှင့် အြခားေဒသရိှ နိုင်ငံ အချို့တို့နှင့် နိှုင်းစာလှျင် ေတာ်ေသးသည်ဟု ဆိုရမည်ြဖစ်သည်။ အဘယ်ေြကာင့်ဆိုေသာ် အဆိုပါလတွင် ၂၄% ကျဆင်းခဲ့သည့် ဘရာဇီးမှ ၂၅%ကျဆင်းသွားသည့် တရုတ်နိုင်ငံအထိကိုြကည့်လှျင် US သည် အဆိုးဆံုးအေြခအေနတွင် မရိှဟု ဆိုနိုင်သည်။ တရားခံမှာ Wall Street ဘာသာစကားအရဆိုလှျင် “deleveraging” ဟုေခါ်သည့် ေချးေငွြဖင့် ၀ယ်ယူထားသည့် stock နှင့် bond များကို ြပန်လည်ေရာင်းချြခင်း (သို့) အသံုးြပုြခင်းတို့ေြကာင့် ြဖစ်သည် ။



စက်တင်ဘာလလယ်ကစ၍ Lehman Brothers Holdings ေဒ၀ါလီခံသွားရြခင်းမှ စတင်ြပီး အထက်ပါပံုစံြဖင့် stock share များ ေရာင်းချြခင်းများ ပိုမိုြဖစ်ေပါ်လာြပီး stock များအား အရံှုးခံြပီး ခ၀ါချ ေရာင်းချမှုများသည် ေရနံစိမ်းေရာင်း၀ယ်မှု အပါအ၀င် ကမ္ဘာတ၀ှမ်းရိှ ေဈးကွက်များအားလံုးကို ထိခိုက်မှု ြဖစ်ေပါ်လာခဲ့သည်။



State Street Global Advisor ၏ မန်ေနဂျာ Dan Peirce မှ “ ဒါက ကွင်းဆက်ပံုစံေလ၊ ေငွေြကး ေဈးကွက်က ပိုြပီး အေြခအေနဆိုးလာတာနဲ့ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုရဲ့ အေြခအေနကို ပိုြပီး ဆိုးလာေစတာေပါ့၊ ဒါနဲ့ပဲ အဲ့ဒီအဖွဲ့အစည်းက အရင်းအနှီးပိုြပီး လိုအပ်လာတယ်၊ ပိုြပီး ခ၀ါချ အရံှုးခံေရာင်းရေတာ့တာေပါ့’’ ဟု ေြပာြကားခဲ့ပါသည် ။ ဤသို့ြဖင့် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ နီေက Average သည် တစ်လအတွင်း 23.8% ကျဆင်းသွား ခဲ့သည် ။ တရုတ်နိုင်ငံတွင်လည်း Shanghai Composite သည် 24.6% နှင့် Hong Kong Hand Seng သည် 22.5% ကျသွားခဲ့သည် ။ ေတာင်ကိုရီးယား၏ Kospi Composite index မှ 23.1% ကျသွားခဲ့သည်။



အာရှထက်နိှုင်းယှဉ်လှျင် ဥေရာပနိုင်ငံများမှ အေြခအေနေကာင်းေနေသးသည် ။ Pan-European Dow Jones Stoxx 600 Index သည် ၁၃.၃%၊ London FTSE သည် ၁၀.၇% ၊ ြပင်သစ် CAC-40 သည် ၁၃.၅%နှင့် ဂျာမနီ DAX သည် ၁၄.၅% ကျသွားခဲ့သည် ။



နိုင်ဂျီရီးယား ဗဟိုဘဏ်ဥက္ကဋ္ဌ ပါေမာက္ခ Chule Wuma Soludo မှ ေြပာြကားရာတွင် လက်ရိှ ကမ္ဘာ့ ေငွေြကးြပဿနာတွင် အထိခိုက်ဆံုးြဖစ်မည့်သူများမှာ အေြကွးများစွာ တင်ရိှေနသည့် အစိုးရများနှင့် ြပည်ပမှ အကူအညီများအေပါ် မှီခိိုေနသည့်နိုင်ငံများ ြဖစ်သည်ဟု ဆိုသည် ။ ၎င်းမှ ဆက်လက်ေြပာြကားရာတွင် US ကဲ့သို့ေသာ ဖွံ့ြဖိုးြပီး နိုင်ငံများအေနြဖင့် ယခုြဖစ်ေပါ်ေနသည့် ေငွေြကးြပဿနာမှ ရုန်းထွက်နိုင်ရန်အတွက် ေဒါ်လာ Trillion အထိ အသံုးြပုေနြကေြကာင်း၊ ၎င်းေငွပမာဏထဲမှ အေတာ်များများသည် ဖွံ့ြဖိုးဆဲ နိုင်ငံများမှ ြပည်ပရိှ ဖွံ့ြဖိုးြပီးနိုင်ငံများ၏ ဘဏ်ထဲတွင် Security အြဖစ်ထားရိှသည့်ေငွများ (ဖွံ့ြဖိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ေငွများ) ြဖစ်ေြကာင်း၊ နိုင်ဂျီးရီးယားကဲ့သို့ေသာ ဆင်းရဲသည့် နိုင်ငံများအေနြဖင့် မိမိတို့ဘာသာ ကံကိုသာ ယံုြကည်၍၊ အားကိုး၍ ေနေနရေြကာင်း၊ ၎င်းသည် မြဖစ်သင့်ေြကာင်းြဖင့် ေြပာြကားသွားသည်။



Professor Soludo ေြပာြကားသည်မှာ မှန်ကန်သင့်သေလာက် မှန်ပါသည်။ သို့ရာတွင် ဖွံ့ြဖိုးဆဲ နိုင်ငံများသာမက ဖွံ့ြဖိုးြပီးနိုင်ငံများကပါ Financial Crisis အား ေကျာ်လွှားနိုင်ရန်အတွက် ြကိုးပမ်းရာတွင် ြပည်ပတုိင်းြပည်များကိုပါ အကူအညီယူလာရသည်။ ြဗိတိန်နိုင်ငံ၏ အြကီးဆံုးဘဏ်တစ်ခုြဖစ်ေသာ Barclays Bank သည် Middle East နိုင်ငံများြဖစ်သည့် Qatar နှင့် Abu Dhabi နိုင်ငံများ၏ State investment fund များမှ ေပါင် ၇.၃ billon အထိ ေချးယူနိုင်ရန် ညိှနိှုင်းလျက်ရိှေြကာင်း ေြကြငာခဲ့သည်။ တစ်ဖက်၌လည်း အစိုးရမှ စတာလင်ေပါင် 37 billon (US $ 64 bn) ရိှ taxpayer များ၏ ေငွပမာဏကို အဓိကဘဏ်ြကီး (၃)ခုသို့ ထည့်တွင်းေပးမည်ြဖစ်ေြကာင်း ေြကြငာခဲ့သည်။ Scotland Royal Bank (RBS) သို့လည်း ေပါင် ၂၀ ဘီလီယံ ကို လည်းေကာင်း၊ HBDS နှင့် L Loyds TSB ဘဏ်တို့ ေပါင်းစည်းြပီးသည့်အခါတွင် ေပါင် 17 bn ကို လည်းေကာင်း ထည့်တွင်း ေပးမည်ြဖစ်ေြကာင်း ေအာက်တိုဘာလ ၁၃ရက်ေန့တွင် ထုတ်ြပန်ခဲ့သည် ။



Interest rate များ ေလှျာ့ချလာြကြခင်း

မိမိတို့၏ ေငွေြကးေဈးကွက်တည်ြငိမ်မှုြဖစ်လာေစေရးအတွက် အစိုးရများမှ ၎င်းတို့ဘဏ်များ၏ Interest rate များကို ေလှျာ့ချ လာြကသည်။ US ဘဏ်များမှ 2% မှ 5% အထိလည်းေကာင်း၊ European Central Bank (ECB)သည် 4.25% မှ 3.75% အထိ လည်းေကာင်း၊ China မှ 0.27% point ကိုလည်းေကာင်း၊ UK သည် 5%မှ 4.5% အထိလည်းေကာင်း ေလှျာ့ချခဲ့သည်။ ဂျပန်ဘဏ်သည်လည်း ယခင် 0.5မှ 0.3 သို့ Interest rate အား ေလှျာ့ချခဲ့သည် ။



ကုလသမဂ္ဂ၏ ြကိုးပမ်းေဆာင်ရွက်မှုများ

အေမရိကန် ြပည်တွင်းေငွေချးလုပ်ငန်းများ၊ အိမ်ေြမေရာင်း၀ယ်မှုလုပ်ငန်းများမှ စတင်လာခဲ့သည့် ကမ္ဘာ့ေငွေြကးအခက်အခဲသည် အာရှ၊ ဥေရာပ အပါအ၀င် အာဖရိကနိုင်ငံများအထိပါ ကျယ်ကျယ်ြပန့်ြပန့် ြဖစ်လာခဲ့ေသာေြကာင့် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ြကီးကလည်း ြပဿနာေြဖရှင်းနိုင်ေရးတွင် ပါ၀င်ေဆာင်ရွက် လာခဲ့သည်။ ယခုြဖစ်ေပါ်ေနသည့် ေငွေြကးြပဿနာကို တစ်ကမ္ဘာလံုးအဆင့်အေနြဖင့် လက်တွဲ ေြဖရှင်းနိုင်ရန်အတွက် အဆင့်ြမင့်လုပ်ငန်းအဖွဲ့ high-level task force တစ်ခုကို ၂၀၀၁ခုနှစ်တွင် စီးပွားေရး နိုဘယ်လ်ဆုရခဲ့သူ Joseph Stiglitz မှ ဦးေဆာင်ြပီး ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၎င်း task force မှ နိုင်ငံတကာ ေငွေြကး စနစ်ြကီး (Financial system) ကို ပံုစံေြပာင်းတည်ေဆာက်နိုင်ရန် အေသးစိတ်ေဆွးေနွးြကမည် ြဖစ်သည်။



ြပီးခဲ့သည့် ြကာသာပေတးေန့တွင် ြပုလုပ်ခဲ့သည့် ကုလသမဂ္ဂေငွေြကးဆိုင်ရာ အေထွေထွညီလာခံတွင် (General Assembly) ပညာရှင်များမှ ကမ္ဘာ့အင်အားြကီးနိုင်ငံများအား ၁၉၄၄ Bretton Woods ညီလာခံတွင် US မှ ဦးေဆာင်ြပီး ချမှတ်ခဲ့သည့် World Financial Rules များအား ြပန်လည်ြပင်ဆင်ြကရန် တိုက်တွန်းခဲ့ြကသည်။ အဆိုပါ ညီလာခံြကီးမှ IMF (International Monetary Fund) နှင့် ကမ္ဘာ့ဘဏ်တို့ကို ေမွးထုတ်ေပးခဲ့ြခင်းြဖစ်သည် ။



အဆိုပါ ကုလသမဂ္ဂအေထွေထွညီလာခံတွင် ဥက္ကဋ္ဌ Miguel d’ Escoto Brockmann မှ “အဲ့ဒီ ေတာင်ပိုင်းက သူေတွ (North America) အေနနှင့် ကျွန်ေတာ်တို့လို ဖွံ့ြဖိုးဆဲနိုင်ငံများကို အသံုးချြပီး သူတို့ရဲ့အခက်အခဲကို ကူညီေဖးမမှုေပးေစမည့် လုပ်ေဆာင်မှုေတွကို လုပ်ေနလို့ မရဘူးေလ” ဟု ေြပာြကားခဲ့သည် ။



အေမရိကန်ြပည်တွင်း၌လည်း လက်ရိှြဖစ်ေနသည့် Financial Crisis အြပီးသတ်သွားနိုင်ေရး နည်းမျိုးစံုြဖင့် ဆက်လက်ေဆာင်ရွက်လျက်ရိှသည်။ အိမ်ြဖူေတာ် အေနြဖင့်လည်း အေမရိကန်နိုင်ငံမှ လက်ရိှ ကျင့်သံုးေနသည့် Home Loans များနှင့် Mortgage Plan များ၏ စည်းမျဉ်းများကို ြပင်ဆင်ရန်အတွက် ညိှနိှုင်းလျက်ရိှသည် ။ လက်ရိှအေြခအေနတွင် အေမရိကန်နိုင်ငံတစ်၀ှမ်း 7.5 သန်းေကျာ် ရိှသည့် အိမ်ပိုင်ရှင် များအေနြဖင့် ၎င်းတို့၏ အိမ်အတွက် အေြကွးြဖင့် ၀ယ်ယူခဲ့သြဖင့် ေပးေနရသည့် Mortgage ထက် အိမ်တန်ဖိုးေလျာ့နည်းလာသည့် အေြခအေနကို ရင်ဆိုင်ေနရသည်။ ထိုသို့ြဖစ်ေနြခင်းကို Business စကားအားြဖင့် Negative Equity ဟုေခါ်သည်။ Negative Equity ဆိုသည်မှာ “ေပးေချြခင်း မြပုရေသးသည့် အေြကွးပမာဏသည် ပစ္စည်း၏ တန်ဖိုးထက်များေနေသးသည့် ပစ္စည်ကို လက်၀ယ်ထားြခင်း”ကို ဆိုလိုြခင်းြဖစ်သည်။ စီးပွားေရး ဘန်းစကားအရ ေြပာရလှျင် ၎င်းကို Under Water ဟု ေခါ်သည်။



တစ်ဖက်၌လည်း အေမရိကားရိှ ကားထုတ်လုပ်သူများ၏ အရံှုးနှင့်ရင်ဆိုင်ေနရသြဖင့် Automaker များမှ အစိုးရ၏ အကူအညီကို ေတာင်းခံေနြကသည်။ US ၏ ကားေရာင်းချမှုသည် September တွင် ၁၃% ေလျာ့ကျသွားခဲ့သည်။ ထို့ေြကာင့် Michigan , New York , Ohio , Kentucky , Delaware နှင့် South Dakota တို့မှ ြမို့ေတာ်၀န် (၆)ဦးနှင့် ကားထုတ်လုပ်သူများ၏ CEO များမှ ၎င်းတို့အား တိုက်ရိုက်ကူညီေပးရန် ေတာင်းခံလာခဲ့ြကြခင်း ြဖစ်သည်။ လက်ရိှအေြခအေနတွင် GM နှင့် Chrystler တို့အေနြဖင့်လည်း ပူးေပါင်း(Marger) ြပုလုပ်ရန် ခွင့်ြပုချက်ကို အိမ်ြဖူေတာ်မှ ခွင့်မြပုဘဲ ြဖစ်ေနသည်။





နို၀င်ဘာ ေမှျာ်လင့်ချက်အသစ်များ

နို၀င်ဘာလထဲ ေရာက်ရိှလာြကသည်နှင့်အမှျ ေငွေြကးေဈးကွက်၏ အဆိုးဆံုးအေြခအေနများ ြပီးသွားြပီဟု ေမှျာ်လင့်ချက်ထားရိှလာြကသည် ။ အစိုးရများ၏ ြကိုးပမ်းချက်များေြကာင့် credit အေြခအေန များလည်း တိုးတက်လာေနြပီြဖစ်သည် ။



“Credit ြပဿနာ တြဖည်းြဖည်းနှင့် ေြပလည်လာတာကို ေတွ့ေနရပါတယ်၊ ဒါေပမယ့် ေနာက်ထပ် ၃လကေန ၆ လအထိေတာ့ စီးပွားေရးကိန်းဂဏန်းေတွဟာ ဆက်ြပီးဆိုးေနဦးမှာပါ” ဟု Hinsdale Associate၏ ဒါရိုက်တာ Paul Nolte မှ ေြပာြကားခဲ့သည်။



ေအာက်တိုဘာလသည် ပံုမှန်အချိန်များ၌ပင် ေငွေြကးေဈးကွက်အတွက် အဆိုးဆံုးလ ြဖစ်ေနကျ ြဖစ်သြဖင့် နို၀င်ဘာလထဲသို့ ေရာက်ရိှလာသည်နှင့် အေကာင်းြမင်မှုများ ေပါ်ထွက်လာြကသည်။ အေမရိကန်တွင် ြပုလုပ်မည့် ေငွေြကးဆိုင်ရာ ထိပ်သီးညီလာခံ၊ ကုလသမဂ္ဂတွင် ြပုလုပ်ေနသည့် ေငွေြကးဆိုင်ရာအေထွေထွညီလာခံ အပါအ၀င် ကမ္ဘာတစ်၀ှမ်းမှ အစိုးရများ၏ ြကိုးပမ်းမှုများေြကာင့် ေငွေြကးေဈးကွက်အေြခအေနသည် Positive Signများ ေတွ့ြမင်လာရေသာ်လည်း အေမရိကန်ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ် အပါအ၀င် ေငွေြကးစနစ်ြကီးအေပါ် Investor များ၏ ယံုြကည်မှု (trust) ြပန်လည်ရရိှလာမှု အေြခအေနတို့အေပါ် မူတည်ြပီး ြပဿနာြကီး အမှန်တကယ် ြပီးဆံုးသွားြပီလား ဆိုသည်ကို ေစာင့်ြကည့်လျက်ရိှေနြကပါသည် ။