အီရန်နိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်မှုပံုစံ

အေမရိကန်နိုင်ငံက ေထာက်ခံအားေပးသည့် Shah Mohammad Reza Pahlavi ၏ ဘုရင်စနစ်ကို အဆံုးသတ်ေစခဲ့သည့် ၁၉၇၉ အီရန် ေတာ်လှန်ေရး အြပီးတွင် အစ္စလာမ်သမ္မတနိုင်ငံ (Islamic Republic) ြဖစ်လာခဲ့သည့် အီရန်နိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ေရးပံုစံမှာ ဘာသာေရးေခါင်းေဆာင် (unelected religious Leadership) နှင့် ဒီမိုကေရစီစနစ် စနစ်(၂)ခုကုိ ေပါင်းစပ်ထားသည့် အုပ်ချုပ်ေရးပံုစံြဖစ်သည်။ အီရန်နိုင်ငံ၏ အေြခခံဥပေဒမှ ၁၉၇၉ ေတာ်လှန်ေရးေခါင်းေဆာင်ြဖစ်ခဲ့သူ Ayatollak Ruhollah Khomeni အား အီရန်နိုင်ငံ၏ အထွတ်အထိပ်ေခါင်းေဆာင် (Supreme Leader) အြဖစ် သတ်မှတ်ခဲ့ြပီး ၎င်း ၁၉၈၉ ၌ မကွယ်လွန်မီက ယခု Supreme Leader ြဖစ်ေနသူ Ayatollak Ali Khameni အား မိမိအားဆက်ခံရန် သတ်မှတ်ေပးခဲ့သည်။

အီရန်အုပ်ချုပ်ေရးပံုစံတွင် Supreme Leader သည် အြမင့်ဆံုး decision maker ြဖစ်သည့်အတွက် ကာကွယ်ေရး၊နိုင်ငံြခားဆက်ဆံေရး၊ နျူကလီးယားကိစ္စအားလံုးတွင် ဆံုးြဖတ်ချက်ချမှတ်သူြဖစ်သည်။ Supreme Leader ကပင် ေရွးေကာက်ပွဲ ြကီးြကပ်ေပးသည့် Guardian Council အဖွဲ့၀င်များအား ေရွးချယ် သတ်မှတ်ြခင်း၊ ကာကွယ်ေရး၊ေထာက်လှမ်းေရးနှင့် အင်အားြကီးမားသည့် Iran Revolutionary Guard ၏ အဓိကရာထူးေနရာများကို ေရွးချယ်သတ်မှတ်ေပးသည်။ ထို့အြပင် သူမှပင် သမ္မတ ေရွးချယ်ခန့်အပ်ြခင်းကို အတည်ြပုေပးသည် ။

Supreme Leader ြပီးလှျင် အီရန်တွင် အာဏာအရိှဆံုးမှာ Guardian Council ြဖစ်သည်။ Supreme Leader မှ သတ်မှတ်ေပးသည့် ဘာသာေရးဆိုင်ရာ ဘုန်းေတာ်ြကီး(၆)ဦးနှင့် ပါလီမန်မှ ေရွးချယ်ေပးသည့် ဂျူရီအဖွဲ့၀င် (၆)ဦးတို့ြဖင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် Guardian Council သည် တိုင်းြပည်အတွင်း တာ၀န် ထမ်းေဆာင်မည့် ၀န်ထမ်းများ၊ အရာထမ်းများအားလံုးကုိ အတည်ြပုြခင်း၊ ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်များကို ဆန်းစစ်ြခင်း၊ ပါလီမန်မှ သေဘာတူြပဋ္ဌာန်းလိုက်သည့် အမိန့်ေြကြငာချက်များသည် အစ္စလာမ်ဥပေဒနှင့် ကိုက်ညီြခင်းမရိှက ဗီတိုြဖင့် ပယ်ချြခင်း စသည့် အခွင့်အာဏာများရိှသည်။

အီရန်နိုင်ငံ၏ သမ္မတရာထူးေနရာကုိ တိုက်ရိုက်မဲေပးသည့်စနစ်ြဖင့် (၄)နှစ်လှျင်(၁)ြကိမ် ေရွးေကာက် တင်ေြမှာက်ပါသည်။ သမ္မတေနရာကို (၂)ခါသာ ၀င်ေရာက်ထမ်းေဆာင်ခွင့်ရိှသည်။ သမ္မတသည် နိုင်ငံ၏ စီးပွားေရးနှင့်လူမှုေရးဆိုင်ရာေပါ်လစီများချမှတ်ခွင့်ရိှေသာ်လည်း အေရးပါသည့်ကိစ္စများကိုမူ Supreme Leader မှ ချမှတ်သည်။

အီရန်နိုင်ငံတွင် နိုင်ငံေတာ်ကာကွယ်ေရးတပ်မေတာ်အြပင် ေတာ်လှန်ေရး ကာလက ေခါင်းေဆာင် များကို အကာအကွယ်ေပးရန် ရည်ရွယ်ချက်ြဖင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် Revolutionary Guard၊ ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် ြပည်သူ့စစ် အဖွဲ့ြဖစ်ေသာ ဘာဆစ်ဂျ်(Basij) တို့လည်းရိှပါသည်။ Revolutionary Guard သည် အီရန် Supreme Leader ၏ တိုက်ရိုက်ထိမ်းချုပ်မှု ေအာက်တွင်ရိှြပီး အစိုးရ၏ အစ္စလာမ်ဘာသာေရးကျင့်စဉ် (Islamic Codes) နှင့် morality တို့ကို လိုက်နာြကရန် အေရးယူ ေဆာင်ရွက်ရသည်။ အဖွဲ့၀င်အင်အား ၂၀၀,၀၀၀ ေကျာ်ရိှြပီး တိုင်းြပည်၏ အဓိကအေရးပါသည့် ေရနံစက်ရံုများနှင့် ဒံုးကျည်ပစ်စင်များရိှရာတို့ကို ကာကွယ်ေပးရသည်။ ြပည်သူ့စစ်အဖွဲ့ Basij တွင် ဆန္ဒအေလျာက်၀င်ေရာက်သူ (volunteer) အင်အား သန်းေပါင်းများစွာရိှြပီး Revolutionary Guard ၏ ညွှန်ြကားချက်အတိုင်း ေဆာင်ရွက်သည်။

၂၀၀၉ အီရန်သမ္မတေရွးေကာက်ပွဲ

လက်ရိှသမ္မတ အာမက်ဒိနီဂျက်အား ေရွးေကာက်ေပးခဲ့သည့် ၂၀၀၅ ေရွးေကာက်ပွဲအြပီး ၂၀၀၉ ဇွန်လ ၁၂ရက်ေန့တွင် ြပုလုပ်ခဲ့သည့် သမ္မတေရွးေကာက်ပွဲသည်် မဲေပးသူဦးေရသည် စံချိန်တင်သည့် ေရွးေကာက်ပွဲ ြဖစ်သည်။ ြပည်ထဲေရး၀န်ြကီးဌာန၏ ထုတ်ြပန်ချက်အရ တိုင်းြပည်၏ ၄၆သန်းေသာ မဲေပးပိုင်ခွင့်ရိှသူများ၏ ၈၅%မှာ မဲေပးခဲ့ြကသည့် များြပားသည့် မဲေပးသူအေရအတွက်ကို ြကည့်ြခင်းြဖင့် မဲေရတွက်မှုမှာ အနည်းဆံုး (၃)ရက်ခန့်အထိ ြကာနိုင်သည်ဟု ကနဦးအစိုးရမှ ထုတ်ြပန်ေြပာဆိုထားေသာ်လည်း ေရွးေကာက်ပွဲတာ၀န် ရိှသူများမှ ၁၂ရက် ေရွးေကာက်ပွဲအြပီး (၂)နာရီခန့်အြကာ၌တွင်ပင် အာမက်ဒိနီဂျက်မှ အနိုင်ရရိှေြကာင်း ေြကြငာခဲ့ရာတွင် ကျန်အေရွးခံသူ(၃)ဦးစလံုးမှ အစိုးရ၏ရလဒ်ကို ကန့်ကွက်ြပီး ပယ်ချခဲ့ြကသည်။ ၎င်းတို့မှ တရား၀င်ကန့်ကွက်စာကို Guardian Council ထံသို့ တင်ြပခဲ့သည်။

ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်ကုိဆန့်ကျင်ြကသည့် ြပည်သူများမှ ဇွန်လ (၁၃)ရက်ေန့မှ စတင်ြပီး လမ်းေပါ် တက် ဆန္ဒြပ ခဲ့ြကသည်။ သမ္မတ အာမက်ဒီနီဂျက်ကမူ ေရွးေကာက်ပွဲမှာ “လံုး၀လွတ်လပ်မှုရိှြပီး” ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်သည် အီရန် အတွက် ြကီးမားသည့် ေအာင်ြမင်မှုြကီးတစ်ခုြဖစ်ေြကာင်း ေြပာြကားခဲ့ြပီး ဆန္ဒြပမှုများကုိ ေဘာလံုးပွဲအြပီး စိတ်အား ြပင်းြပြပီး ထူပူမွှန်ေနြခင်းသာသာြဖစ်ေြကာင်း ၊ “passions after a soccer match” အြဖစ် ပယ်ချခဲ့သည်။ Supreme Leader Khameni မှလည်း ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်အား ဘုရားသခင်၏ အကဲြဖတ်ြခင်းြဖစ်သည်ဟု ေြပာြကားခဲ့ြပီး ဆန့်ကျင်ဘက်၀င်ေရာက်ယှဉ်ြပိုင်သူ မိုဆဗီ (Mousavi) ၏ တိုင်ြကားထားမှုအား စစ်ေဆးရန် Guardian Council အား ညွှန်ြကားထားေြကာင်း ေြပာြကားခဲ့သည်။

ဆန္ဒြပေနသည့် အေြခအေနများ

• ဇွန်လ ၁၃ရက် ။ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း အဆိုးဆံုး လူထုအံုြကွမှုြကီးတစ်ခုအြဖစ် ေရွးေကာက်ပွဲ ရလဒ်ကုိ ဆန့်ကျင်ြကသည့် ဆန္ဒြပမှုသည် စေနေန့နံနက်မှ စတင်ခဲ့ြပီး ဆန္ဒြပသူများနှင့် ရဲတို့ြကား ရုန်းရင်း ဆန်ခတ်မှုများပါ ြဖစ်ေပါ်လာခဲ့သည်။ ကနဦးပိုင်းတွင် ြငိမ်းချမ်းစွာြဖင့် စတင်ခဲ့သည့်ဆန္ဒြပမှုြကီးသည် တြဖည်းြဖည်းနှင့် ြကမ်းြကမ်းတမ်းတမ်း ြဖစ်လာခဲ့သည်။ ဆန္ဒြပသူများမှ “အာဏာရှင် စနစ်ကျဆံုးေရး” “ကျွနု်ပ်တို့၏ မဲများကိုြပန်ေပး” စသည်ြဖင့် ေြကွးေြကာ် ခဲ့ြကသည်။ မိုဆဗီမှ ၎င်းအား ေထာက်ခံအားေပးသူများကုိ ေအးေအးချမ်းချမ်း ဆန္ဒြပြကရန်နှင့် အြကမ်းဖက်မှုများကုိ ေရှာင်ရှားြကရန် ေြပာြကားခဲ့သည်။ အတည် မြပုေပးနိုင်သည့် သတင်းများအရ ရဲများသည် Islamic Iran Perticipation Front ၏ ရံုးချုပ်ကို ၀င်ေရာက်စီးနင်းြပီး လူအများကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်ဟု သိရိှရသည်။ ဆန္ဒြပမှုများသည် လန်ဒန်နှင့် နယူးေယာက်ြမို့အပါအ၀င် အြခားကမ္ဘာ့ြမို့ြကီးများတွင်လည်း ြဖစ်ေပါ်ခဲ့သည်။
• ဇွန်လ ၁၄ရက် ။ တနဂင်္ေနွေန့တွင် ဆန့်ကျင်ဆန္ဒြပမှုများသည် အေရအတွက်နှင့် ြကမ်းတမ်းမှုအရ တွင်ပါ ပိုမို၍ ြပင်းထန်လာခဲ့သည်။ AL Jazeera အသံလွှင့်ဌာန၏ ေြပာဆိုမှုအရ ယခုဆန္ဒြပမှုြကီးသည် ၁၉၇၉ ေတာ်လှန်ေရးအြပီး အြကီးမားဆံုးြဖစ်သည်ဟု သိရသည်။ လမ်းေပါ်တွင် ကားများ၊ အမိှုက်ပံုးများကို မီးရိှု့ြပီး လမ်းပိတ်ြခင်းများ ြပုလုပ်ခဲ့သည့်အြပင် ဆိုင်များ၊ အစိုးရရံုးများ၊ ရဲစခန်းများ၊ ရဲကားများ၊ ဓါတ်ဆီဆိုင်များနှင့် ဘဏ်များကုိ တိုက်ခိုက်မှုများ ြဖစ်ေပါ်ခဲ့သည်။ ဆန္ဒြပမှုများမှ အဓိကရံုးများသုိ့ ကူးေြပာင်းကာ တီဟီရန် တက္ကသိုလ်၊ အမီရ်ကာဗီးရားတက္ကသိုလ်စသည့် ေနရာများအပါအ၀င် Ahwaz, Shiraz, Mashhad, Sari, Karaj စသည့် ေနရာများတွင်လည်း ကျယ်ြပန့်စွာြဖစ်ပွားခဲ့သည်။ ၁၄ ရက် ညပိုင်းတွင် ြပည်သူ့စစ်အဖွဲ့၀င် များမှ တီဟီရန် တက္ကသိုလ်အေဆာင်များသုိ့ ၀င်ေရာက်စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့သည့်အတွက် ေကျာင်းသားများစွာ ေသဆံုးထိခိုက်ခဲ့ရသည်။ ဆန္ဒြပမှုများသည် New York, Paris, Berlin, London, Sydney, Kuala Lumpur, Dubai, Turkey, Rome, The Hague စသည့် ြမို့ြကီးများတွင်လည်း ြဖစ်ေပါ်ခဲ့သည်။
• ဇွန်လ ၁၅ရက် ။ မိုဆဗီမှ ေရွးေကာက်ပွဲအြပီး ပထမဦးဆံုးလူထုေရှ့ထွက်ြပီး မိန့်ခွန်းေြပာြကား ခဲ့ရာတွင် ေထာက်ခံသူ ၁၀၀,၀၀၀ ထက်မနည်း တီဟီရန် Freedom Square ၌ စုရံုးခဲ့ြကသည်။ အြခားအီရန်ြမို့များတွင်လည်း ဆန္ဒြပမှုအေသးများ ြဖစ်ပွားခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့ြမို့ြကီးများတွင်လည်း ဆန္ဒြပမှု များ ဆက်၍ ြဖစ်ေပါ်ခဲ့သည်။
• ဇွန်လ ၁၆ရက် ။ ေထာင်ေပါင်းများစွာေသာ ဆန္ဒြပသူများ တီဟီရန်ြမို့လမ်းမများအေပါ် စုရံုးခဲ့ြကသည်။ Guardian Council ကလည်း မဲများ၏ အချို့အစိတ်အပိုင်းကို ြပန်လည်ေရတွက် မည်ြဖစ်ေြကာင်း ေြကြငာခဲ့ေသာ်လည်း ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်ကုိ ပယ်ဖျက်ြပီး ေရွးေကာက်ပွဲ တဖန်ြပုလုပ်ရန် ေတာင်းဆိုမှုကို ပယ်ချခဲ့သည်။ ၎င်းကို အဓိက ဆန့်ကျင်ဖက် ြဖစ်သူ မီရာဟိုစိန်မူဆာဗီမှ ပယ်ချခဲ့ြပီး ေရွးေကာက်ပွဲတဖန်ြပုလုပ်ရန် ေတာင်းဆိုခဲ့သည်။
• ဇွန်လ ၁၇ရက် ။ အီရန်အမျိုးသားလက်ေရွးစင်ေဘာလံုးအဖွဲ့ ေတာင်ကိုရီးယားေဘာလံုးအသင်းနှင့် ကမ္ဘာ့ဖလားေြခစစ်ပွဲ ကစားခဲ့ရာတွင် အီရန်အသင်းသားအချို့သည် မိုဆဗီအား ေထာက်ခံသည့်အေနြဖင့် အစိမ်းေရာင်လက်ပတ်များ ၀တ်ဆင်ခဲ့ြက သည်။ တီဟီရန် 7 Tir Square တွင် လူဦးေရ 70,000 မှ 800,000 ြကားရိှ ဆန္ဒြပသူများ စုရံုးဆန္ဒြပခဲ့ြကသည်။
• ဇွန်လ ၁၈ရက် ။ မိုဆဗီမှ ယမန်ေန့ဆန္ဒြပပွဲများ၌ ေသဆံုးခဲ့ြကသူများကုိ အထိမ်းအမှတ်အြဖစ် ဖေယာင်းတိုင်များ ကိုင်ေဆာင်၍ ဆန္ဒြပြကရန် တိုက်တွန်းခဲ့မှုေြကာင့် တီဟီရန်ြမို့လယ်တွင် လူဦးေရ 100,000 ထက်မနည်း ချီတက်ဆန္ဒြပခဲ့ြကသည်။ သမ္မတ အာမက်ဒီနီဂျက်အား ေထာက်ခံသည့် တန်ြပန် ဆန္ဒြပသည့် သေဘာထားတင်းမာသည့် ေကျာင်းသားဆန္ဒြပမှုလည်း ြပုလုပ်ခဲ့ြကသည်။ Guardian Council မှ ေရွးေကာက်ပွဲ ယှဉ်ြပိုင်ခဲ့သည့် အဓိကြပိုင်ဖက်(၃)ဦးကို ဖိတ်ေခါ်ြပီး ၎င်းတို့၏ မေကျနပ်ချက်များကုိ ေဆွးေနွးခဲ့သည်။
• ဇွန်လ ၁၉ရက် ။ ဘာသာေရးေခါင်းေဆာင် Ali Khameni မှ ပံုမှန်ရုပ်သံထုတ်လွှင့်မှုတစ်ခုတွင် ေြပာြကားရာ၌ “ဇီယွန်၀ါဒီေတွရဲ့ သတင်းထုတ်လွှင့်မှုေတွ၊ မေကာင်းဆိုး၀ါးေတွရဲ့ မီဒီယာ” များသည် အီရန် နိုင်ငံေတာ်ြကီးအား ြပိုကွဲရန် လုပ်ေဆာင်ေနေြကာင်းနှင့် ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်အေပါ် သံသယ၀င်သွားေအာင် လုပ်ေဆာင်ေနေြကာင်း ထုတ်ေဖာ်ေြပာြကားသွားခဲ့သည်။ မိုဆဗီ၏ရံုးအား အရပ်၀တ်ရဲများ ၀င်ေရာက် ဖျက်ဆီးကာ ၀န်ထမ်းများကို ဖမ်းဆီးသွားြကေြကာင်း ထုတ်ေဖာ်ေြပာြကားခဲ့သည်။
• ဇွန်လ ၂၀ရက် ။ အီရန်အစိုးရပိုင် သတင်းစာနှင့် ရုပ်သံမှဆန္ဒြပမှုများအတွင်း ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ြဖစ်မှုများ ေြကာင့် အနည်းဆံုး လူ(၁၀)ဦး ေသဆံုးြပီး လူ(၁၀၀)ေကျာ် ဒဏ်ရာရရိှသွားေြကာင်း ေြကြငာခဲ့သည်။ Supreme Leader နှင့် လံုြခံုေရးေကာင်စီတို့မှ သတိေပးတားြမစ်ချက်ကို ဆန့်ကျင်ြပီး ေထာင်ေပါင်းများစွာ လမ်းေပါ်တက် ဆန္ဒြပခဲ့သည့်အတွက် လူေပါင်း (၅၀၀)နီးပါးအား ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ စေနေန့ညတွင် ဗုံးကိုင်ေဆာင်လာသူ အြကမ်းဖက်သမားတစ်ဦးအား ယခင် Supreme Leader ၏ ခန္ဓာကိုယ်အား ြမှုပ်နှံထား သည့် ၀တ်ေကျာင်းအ၀င်၀တွင် လံုြခံုေရးများက ပစ်ခတ်ခဲ့ြကသည်။

မိုဆဗီမှ ေရွးေကာက်ပွဲရက်ကို ပယ်ဖျက်ြပီး ေရွးေကာက်ပွဲအသစ်ြပန်လည်ြပုလုပ် ေပးရန်နှင့် ၎င်းမှ မိမိ၏အသက်ကို အာဇာနည်အြဖစ် စွန့်လွှတ်သွားရန် ြပင်ဆင်ထားြပီးြဖစ်ေြကာင်း ေြပာြကားခဲ့ြပီး လူထုဆန္ဒ ြပပွဲြကီး ဆက်လက်ြပုလုပ်သွားရန် ေတာင်းဆိုခဲ့သည်။ ဆန္ဒြပမှုများ New York အပါအ၀င် ကမ္ဘာ့ြမို့ြကီးအချို့တွင် ဆက်လက်ြဖစ်ေပါ်ခဲ့သည်။

• ဇွန်လ ၂၁ရက် ။ အီရန်နိုင်ငံြခားေရး၀န်ြကီးမှ ြဗိတိန်၊ြပင်သစ်နှင့် ဂျာမနီနိုင်ငံများအား ေရွးေကာက်ပွဲ အေပါ် ေ၀ဖန်ခဲ့ြခင်းအတွက် ြပင်းထန်စွာရှုတ်ချခဲ့သည်။ ၎င်းမှ ြဗိတိန်နိုင်ငံအား ေရွးေကာက်ပွဲအား ေနှာက်ယှက်ဖျက်ဆီးရန် သူလှျိုများ ြကိုတင်ေစလွှတ်ထားေြကာင်း စွပ်စွဲခဲ့သည်။ ြဗိတိန်အစိုးရက အဆိုပါ စွပ်စွဲမှုကို ြငင်းဆန်ထားသည်။ အီရန်အစိုးရပိုင် အဂင်္လိပ်ဘာသာြဖင့် ထုတ်လွှင့်သည့် Press TV မှ ေြပာြကားရာတွင် Governing Council မှ ေရွးေကာက်ပွဲအတွင်း မသမာမှုအချို့ကုိ ေတွ့ရိှရေြကာင်း ၀န်ခံခဲ့ သည်ဟု ထုတ်လွှင့်သွားခဲ့သည်။
• ဇွန်လ ၂၂ရက် ။ Guardian Council မှ လက်ရိှသမ္မတ Ahmadinejad ေရွးေကာက်ပွဲတွင် အနိုင်ရရိှ ေြကာင်းနှင့် ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်များ မသမာမှုများရိှသည်ဆိုြခင်းကို ပယ်ချခဲ့သည်။ ၎င်းတို့မှ ဆက်ြပီး ြမို့၅၀ခန့်တွင် မဲေရတွက်မှု မသမာမှုများ ေတွ့ရိှခဲ့ရေသာ်လည်း စစ်ေဆးရန်လိုအပ်သည့်အေြခအေနတွင် မရိှေြကာင်း ေြပာဆိုခဲ့သည်။

အစိုးရ၏ တုန့်ြပန်မှုများ

ဇွန်လ ၁၃ ရက် နှင့် ၁၄ ရက်များက တီဟီရန်ြမို့အတွင်း အစိုးရမှ ၀င်ေရာက်နှိမ်နင်းရာတွင် လူ(၁၇၀) ေကျာ် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်ဟု ရဲတာ၀န်ရိှသူများ ေြပာြကားခဲ့သည်။ ၎င်းတို့အထဲတွင် MIRD ကုိ တည်ေထာင်ခဲ့သူ Behzad Nabavi, IIPF ေခါင်းေဆာင် Mohsen Mirdamadi နှင့် သမ္မတေဟာင်း Mohammad Khatami ၏ ညီတို့လည်း ပါ၀င်ခဲ့သည်။ ေထာက်လှမ်းေရး၀န်ြကီးမှ ဖမ်းဆီးမှုအချို့အား ြပည်ပမှ ေသာင်းကျန်းသူများနှင့် ဆက်နွယ်သူများြဖစ်ေြကာင်းနှင့် ေဖာက်ခွဲေရးပစ္စည်းများပါ၀င်သည့် ကုန်ပစ္စည်း (၂၀)ေကျာ် ဖမ်းဆီးရရိှေြကာင်းနှင့် ြပည်ပမှ “တန်ြပန်ေတာ်လှန်ေရးအဖွဲ့များ”သည် ေရွးေကာက်ခံ အဖွဲ့များအတွင်း စည်း၀င်တိုးေဖာက်ေနေြကာင်းကို ထုတ်ေဖာ်ေြပာြကားခဲ့သည်။ ေကျာင်းသား (၁၀၀)ေကျာ် ကိုလည်း Shiraz တက္ကသိုလ်အား ဇွန်၁၆ရက်ေန့၀င်စီးနင်းရာတွင် ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ နယ်ြခားမဲ့ သတင်းေထာက်များအဖွဲ့၏ အဆိုအရ ၁၆ရက်ေန့အထိ သတင်းေထာက်(၁၁)ဦး ဖမ်းဆီးခံထားရေြကာင်း ေြပာြကားခဲ့သည်။ ေရွးေကာက်ပွဲစသည့်အချိန်မှ လူ(၅၀၀)ခန့်အား ဖမ်းဆီးထားသည်ဟု သိရိှရသည်။

သတင်းဌာနများနှင့် အင်တာနက်တို့၏ အေရးပါမှု

အီရန်အစိုးရသည် တီဟီရန်မှ သတင်းများ ြပင်ပသို့ထွက်မသွားေစရန် နည်းမျိုးစံုြဖင့် ေဆာင်ရွက် လျက်ရိှသည်။ ဇွန်လ ၁၄ရက်ေန့တွင် Al Arabiya ရံုးအား ပိတ်ခဲ့သည်။ တီဟီရန်ရိှ NBC ရံုးများအားလည်း ၀င်ေရာက်စီးနင်းြခင်းခံရြပီး ပစ္စည်းများ သိမ်းဆည်းခံခဲ့ရသည်။ BBC အသံလွှင့်ဌာန၏ ဒါရိုက်တာမှလည်း ၎င်းတို့၏ ပါရှန်းေဒသသို့ ရုပ်သံထုတ်လွှင့်မှုများကို ြဂိုဟ်တုများထံသို့ အီလက်ထေရာနစ်စနစ်ြဖင့် ေနှာက်ယှက်မှုများ (electric jamming) များေြကာင့် အီရန်၊ အေရှ့အလယ်ပိုင်းရိှ BBC နားေထာင်သူများ အေနှာက်အယှက်ရိှခဲ့ေြကာင်း ေြပာြကားခဲ့သည်။

ဇွန်လ ၁၆ ရက်ေန့တွင် ယဉ်ေကျးမှု၀န်ြကီးဌာနမှ ညွှန်ြကားချက်ထုတ်ြပန်ြပီး နိုင်ငံြခားသတင်း ေထာက်များအား မိမိတို့၏ ရံုးခန်းများမှ အြပင်မထွက်ရန် တားြမစ်ခဲ့ကာ ဇွန်လ ၂၀ရက်ေန့တွင် ထပ်မံြပီး အီရန်အစိုးရ၏ ခွင့်ြပုချက်မရရိှဘဲ ဆန္ဒြပမှုသတင်းများ မထုတ်လွှင့်ရန် တားြမစ်ခဲ့သည်။

ေရွးေကာက်ပွဲအြပီး စေနေန့မှစြပီး မီရာဟိုစိန်မိုဆာဗီ၏ ဘက်ေတာ်သားများမှ သမ္မတ Ahmadinejad ၏ အင်တာနက်စာမျက်နှာများသို့ ၀င်ေရာက်ြကည့်နိုင်မှု မရေစရန် “DDoS C Denial of Service) attack” ြဖင့် ေနှာက်ယှက်ခဲ့သည့် ၎င်းေနာက်အစိုးရမှ အင်တာနက်ဆက်သွယ်မှုများကို ြဖတ်ေတာက်ခဲ့သည်။ ဇွန်လ ၁၃ရက်ေန့ ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်များ ေြကြငာေနချိန်တွင် အစိုးရမှ အင်တာနက်ဆက်သွယ်မှုများကို ၄၅မိနစ်ြကာ ြဖတ်ေတာက်ခဲ့ြပီးေနာက် bandwidth ေနှးေနှးြဖင့် ြပန်လည်ဖွင့်ေပးခဲ့သည်။ ၎င်းေနာက် facebook, Twitter နှင့် အြခားေသာ သတင်းဌာနများ၏ အင်တာနက်စာမျက်နှာများ (CNN, BBC, Guardian) စသည်တို့ကိုလည်း ပိတ်ဆို့ထားခဲ့သည်။

ဆန္ဒြပသူများကလည်း တယ်လီဖုန်းများ၊ e-mail အြပင် ပါးစပ်ြဖင့်လည်း လူစုစည်းရန် ေဆာင်ရွက်ခဲ့ သည်။ ဆန္ဒြပသူများကို ေထာက်ခံသူများမှ Ahmadinejad နှင့် Khameni တို့၏ အင်တာနက်စာမျက်နှာများ ကုိ မြကာခဏ တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။

အီရန်တွင် ဆန္ဒြပသူများအေပါ် ဖိနှိပ် နှိမ်နင်းေနမှုများကုိ များစွာစိတ်မေအးြဖစ်ရေြကာင်းနှင့် အြကမ်းဖက်နှိမ်နင်းမှုများကို ရပ်ဆိုင်းရန် EU, ြဗိတိန်၊ ြပင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ ပိုလန်၊ ဩစေြတးလျ၊ ကေနဒါ၊ ဂျပန်၊ New Zealand၊ ေနာ်ေ၀း စသည့် နိုင်ငံများမှ အသီးသီးေြပာြကားချက်များ ထုတ်ြပန်ခဲ့ြကသည်။ အေမရိကန် နိုင်ငံမှမူ ဆန္ဒြပေနသူများအား အီရန်အစိုးရမှ အေမရိကန်၏ သူလှျိုများဟု သတ်မှတ်ြပီး၊ အစိုးရမှ ပုိမို၍ နှိမ်နင်းလာနိုင်သည့် အေြခအေနနှင့် လက်ရိှ သမ္မတ Ahmadinejad အား ပိုမို၍ အားေကာင်းသွားေစနိုင်သည့် အတွက် တရား၀င်ေ၀ဖန်မှုြပုလုပ်ြခင်းမှ ေရှာင်ရှားလျက်ရိှသည်။

၁၉၉၉ နှင့် ၂၀၀၀ ခုနှစ်များတွင်လည်း အီရန်နိုင်ငံတွင် ြပည်သူများမှ လမ်းေပါ်သို့ထွက်၍ ဆန္ဒ ထုတ်ေဖာ်ကန့်ကွက်မှုများ ြဖစ်ေပါ်ခဲ့ရာတွင် ရက်အနည်းငယ်အတွင်း Revolutionary Guard မှ ၀င်ေရာက် နှိမ်နင်းခဲ့သည့်ပံုစံများရိှခဲ့ရာ ၂၂ရက်ေန့တွင် Khameni မှ အီရန်ေရွးေကာက်ပွဲရလဒ်ကုိ ထပ်မံအတည်ြပုခဲ့ြပီး ဆန္ဒြပမှုများ ဆက်လက်ြဖစ်ေပါ်ေနပါက ဆန့်ကျင်ေနသည့် ေခါင်းေဆာင်များသည် ြဖစ်ေပါ်လာမည့် ေသွးထွက်သံယိုမှုများအတွက် တာ၀န်ယူရမည်ဟု ေြပာြကားခဲ့သြဖင့် ဆန္ဒြပမှုများအေနြဖင့် မည်သို့ ြဖစ်ေပါ် လာမည်ကို ကမ္ဘာမှ ေစာင့်ြကည့်လျက်ရိှပါသည်။

လင်းဦး ( စိတ်ပညာ )